O. T. Alyaviya, s h. Q. Q o d ir o V, A. N. Q o d ir o V, s h. H. H a m r o q u L o V, E. H. H a u L o V

Kinetokardiografiya -
yurakning m exanik faoliyati natij asida, ko‘krak qafasini 
p a st c h a sto ta li teb ra n ish la rin i q a y d q ilish u su li. B u n in g u ch u n m axsus 
uzatkichlardan foydalaniladi. U lar m exanik tebranishlam i elektrik tebranishlarga 
aylantirib beradi. Kinetokardiografiya bir vaqtning o ‘zida chap va o ‘ng qorinchalami 
yurak sikli vaqtida davr jarayonlam i o ‘rganadigan usul hisoblanadi.
Elektrokimokardiografiya
- rentgen apparati yordam ida yurak ko‘lankalari 
harakatini qayd qilish usuli. Apparat ekrani yurak chegaralari sohasiga bo‘lmacha, 
qorincha yoki aortaga fotoelement q o ‘yiíib, ositsildograf bilan ulab qo ‘yiladi. Yurak 
harakatlanganda fotoelementningyorug‘ligi o ‘zgarib, ossilografda egri chiziq yozib 
olinadi. Shu yo‘l bilan yurak bo‘limlarini qisqarishi va bo‘shashishi uzluksiz yozib 
olinadi.
Ballistokardiogafiya.
Q orinchalardan qon shiddat bilan otilib chiqishi va uni 
yirik qon-tom irlar bo‘y!ab harakati, tananing tebranishiga olib keladi. G o‘yoki
22i

---

tubdan o ‘q otilganda, o ‘qning oldinga harakati, qurolni esa orqaga siljishini eslatadi 
(ballisto - o ‘qning otilishi). Ballistokardiografiya usuli bilan yozib olingan egri 
chiziq o ‘ziga xos bo ‘lib, yurak faoliyati bilan bog‘liq. BKG yozib olish bir necha 
usullari qoMIaniladi.
Dinamokardiografîya.
Yurak faoliyatining mexanik o ‘zgarishlarini yozib olish 
usullaridan biri b o lib hisoblanadi. Bu usulni Ye.B. Babskiy hamkasblari bilan ishlab 
chiqqan. Y urakning ko‘krak qafasidagi harakati va qonni qon-tomirlarda siljishi 
natijasida, odam yotgan joyda nisbatan ko‘krak qafasi og‘irlik markazini o ‘zgarishini 
yozib olish usuli. Tekshiriluvchi m axsus uzatkich o‘matilgan stolga yotqiziladi. 
Uzatkich m exanik tebranishlami elektrik tebranishlarga aylantirib beradi. Uzatkich 
tekshiriluvchining ko‘krak qafasi ostiga o 4matiladi. Tana og‘irlik markazining 
o ‘zgarishi m axsus egri chiziqlarda ifodalanadi va yurak siklining barcha fazalarini 
aks ettiradi. B o ‘lmachalar sistolasi, qorinchalar taranglashish davri va qonni 
haydashi, protodiastolik davr, qorinchalam ing bo‘shashishi va qon bilan to ‘lish 
davrlarini ifodalaydi.
Exokardiografiya
(Exo KG) Ultra tovush yordamida yurakning mexanik faoliyati 
va tuzilishini qayd qilish usuli. Bunda ultra tovush, yuqori chastotali (2,25—3 m Gs 
gacha) shaklida odam tanasi orqali o ‘tib, asbob yordamida qabul qilinadi. Exosignal 
ossillograf ekranida ko‘rinadi yoki fotoplenkaga yozib olinadi. Yurak sikli fazalarida 
uning m exanik aktivligini baholash uchun ExoKG doimo EKG bilan bir vaqtda 
yozib olinadi.
Yurak ishlagan vaqtda har xil tovushlar hosil boMadi, bu tovushlami 
yurak tonlari
deb ataladi. Auskultatsiya usuli bilan ko ‘krak qafasining chap tomonidan 2 ta tonni 
eshitish m umkin. I ton (sistolik) va II ton (diastolik). Bu tonlaming hosil boMish 
mexanizmlari yuqoridaaytib o'tildi. T onlam i eshitishda bir- biridan farqi shuki: 
birinchi ton sistola vaqtida hosil boMadi, ikkinchi ton diastolaning boshlanishida 
hosil boMadi. Birinchi ton bo‘g‘iqroq eshitiladi, lekin davomiyroq, ikkinchi ton esa 
jarangli lekin qisqa davom etadi. Birinchi ton bilan ikkinchi ton orasidagi pauza, 
ikkinchi ton bilan keyigi birinchi ton orasidagi pauzadan qisqaroq boMadi.
E lektron apparatlam i q o ‘llash yordam ida yurak tonlarini o ‘rganish yanada 
o s o n la s h a d i. B u n in g uchun k o ‘k ra k q afasin i yurak jo y la sh g a n soh asig a 
kuchaytirgichlarga ulangan maxsus m ikrofon ulab qo'yilsa, yurak tonlarini qayd 
qilish m um kin boMadi. Yozib olingan egri chiziq 
fonokardiogramma
deb ataladi. 
Usulni o ‘zi esa