rezistiv
tomirlar
g » —*
arteriyalar artertolalar
kapillyerlar
hajmli
locntdar
C 3
I
;
venulalar
venalar
16
_ 6?"
qonning umumii miqdondan % hajmda
6 2 - r a s m .
Qon-tomirlaming har xil qismidagi gemodinamik ko‘rsatkichlar:
A - qonning taqsimlanishi; B - qon-tomirlar bo ‘ylab qon bosimini o 'zgarish sxemasi
(Foikovbo'yicha, 1967-y). ö-1-yurak-«nasos»; 1 -2 -aorta vayirikarteriyalar; 2 - 3 -
arteriola va kapillarlar; 3-4 - prekapillar sfinklerlar; 4-5 - kapillarlar; 5-6 -
kapillariardan so ‘nggi tomirlar;
6-7 - vénula va venalar.
Shved fiziologi B. Foikov ketma-ket ulangan qism lam i quyidagicha sinflaydi.
1. Yurak-nasos vazifasini bajarib, qonni tom irlarga ritmik ravishda haydab beradi.
Bosim sistolada 120 mm sm ust, diastolada esa 0 ga teng boMadi.
2. Elastik tipdagi tomirlar- katta qon aylanish doirasida aorta va yirik arteriyalar,
kichik qon aylanish doirasida o‘pka arteriyasi va uning tarmoqlari kiradi. Kom pressor
kamera ham deb ataladi. Bu tomirlar elastik tolalardan tashkil topgan boMib, q o n -
tomirlarda qonning uzluksiz harakatini, ham da diastola vaqtida bosimni p asay ib
ketmasligini ta ’minlaydi. Bu qismlarda bosim 120/80 ga teng.
3. Yuqori qarshilikka ega tomirlar
(rezistiv tomirlar)
prekapillar va postkapillar
tom irlar kiradi (arteriola va venulalar). Bu tom irlarda
muskul qavati y a x sh i
229
rivojlangan. Bosim 3 0 -6 0 mm sm ust teng. Qon-tomirdagi bosimning sistolik va
diastolik to'lqini y o ‘qoladi
4. PrekapiUar-jo 'mrak tipidagi tomirlar (sfinkterli tomirlar) -
mayda arteriolalar
kirib, umumiy qon aylanishiga qarshilik ko‘rsatadi. Silliq muskui tolalarining
qisqarishi tom irlar teshigini to ‘sib, b o ‘shashganda esa ochib qo‘yib, kapillarlarda
qon oqishini va m oddalar almashinuvini boshqaradi.
5. Almashinuv tomirlar
- haqiqiy kapillarlar. Bu yerda qon to‘qimalar hilan
yaqinlashadi. Shu yerda yurak qon-tomir sistemasi o ‘zining vazifasini bajaradi.
Yani to ‘qima va qon orasida gazlar va moddalar almashinuvi sodir boMadi.
6. Shuntlovchi
tom /r/ar (arterio-venozanastam ozlar)-ayrim to‘qim alardayo‘q
bo‘lib, qon arterial tomirlardan venoz tomirlarga kapilyarlarga tarmoqlanmay o ‘tadi.
7.
Dostları ilə paylaş: