va karotid sinusda joylashgan mexanoretseptorlar alohida o ‘rin tutadi. Qon doim o
harakatlanar va arterial bosim bir xilda ushlanib tu rar ekan bu retseptorlar doimo
qo‘zg‘algan boMadi. Ulaming qo‘zg‘aluvchan!ikdarajasi arterial bosimga bogMiq.
Bosim qancha yuqori b o ‘lsa, reflektor tarzda adashgan nerv tarmog‘i kuchliroq
ta ’sirlanadi va yurak faoliyati sekinlashadi.
Yurak faoliyatini boshqarishda mexanoretseptorlardan tashqari xemoretseptorlar
ham ishtirok etadi. Ulaming ta ’sirlovchilari b o ‘lib, 0 2 va C 0 2 laming qondagi
tarangligio‘zgarishiyoki
ionlariningqondaortishihisoblanadi.
Xemoretseptorlaming qo‘zg‘alishidan hosil b o ig a n
impulslar uzunchoq miyaga
borib, yurak urishlari sonini kamaytiradi. Kichik qon aylanishi doirasida bosimning
ortishi o ‘pka arteriyalardagi refleksogen sohalami q o ‘zg ‘atib yurak qisqarishlarini
kamaytiradi (Parin refleksi).
Agar tajribada koronar tomirlarga nikotin, o ‘sim lik alkalloidlaridan yuborilsa
Besold-Yarish refleksi, gipotenziya, bradikardiya v a apnoye kuzatiladi.
Barcha qon-tomirlada, to‘qimaiarda va a ’zolarda joylashgan mexano- yoki
xem oretseptorlam i doim o q o ‘zg‘a!ishi yurak faoliyatini o ‘zgartirishini V. N.
Chemigovekiy ko'rsatib berdi. Yurak urishlari reflektor tarzda
kuchayadi yoki
kamayadi. Qorin pardada joylashgan retseptorlar ta ’sirlanganda yurak faoliyati
tormozlanishi yaqqol namoyon boMadi. Masalan, baqaning qomini pinset bilan
asta-sekin urilganda yurak urishlari to‘xtab qoladi. Bu tajribada 19 asming 60 yillarida
F. Gols tomonidan aniqlanib,
Dostları ilə paylaş: