O. T. Husanov konstitutsiyaviy

319

---

4-§. Xalq deputatlari m ahalliy K engashlarini tashkil etish tartibi,
tarkibi, faoliyat shakli
Konstitutsiyada xalq deputatlari Kengashlari faoliyatini tashkil qilish, vakolat 
doirasi va saylash tartibi qonun bilan belgilanadi, degan havolaki norma mavjud 
(103-modda ikkinchi qism). Shu konstitutsiyaviy norma asosida 1993-yil 2-sentabrda 
«Mahalliy davlat hokimiyati to‘g ‘risida»gi va 1994-yil 5-mayda «Xalq deputatlari 
viloyat, tu m an va shahar Kengashlariga saylov to‘g ‘risida»gi qonunlar qabul 
qilindi1.
Xalq deputatlari Kengashlari bitta yo‘l bilan - saylov orqali tashkil etiladi. 
Xalq deputatlari Kengashlariga saylov ko‘ppartiyaviylik asosida, bir mandatli 
saylov okruglarida, har besh yilda o‘tkaziladi. Bu degani saylovlarda ishtirok 
etish huquqiga ega bo‘lgan barcha siyosiy partiyalar teng imkoniyatlarda 
qatnashadi. Bir saylov okrugidan bitta deputat saylanadi va ularning vakolati 
besh yil davom etadi.
Saylovlar umumiy, teng va to‘g ‘ridan-to‘g ‘ri saylov huquqi asosida yashirin 
ovoz berish orqali o‘tadi. Bular saylov huquqining asosiy prinsiplaridir.
Umumiy saylov - 18 yoshga yetgan barcha fuqarolarni millati, jinsi, irqi, dini, 
kelib chiqishi, ijtimoiy ahvoli, m a sh g ‘ulot turi, kasbi, egallab turgan lavozimidan 
q at’iy nazar saylovda ishtirok etadi. Ya’ni saylash huquqidan foydalanishdir. 
Faqat sud tomonidan muomalaga layoqatsiz deb topilgan fuqarolar, shuningdek, 
sud hukmi bilan ozodlikdan m ahrum etish joylarida saqlanayotgan shaxslar 
saylovda qatnashmaydi. Umumiy saylov huquqi mahalliy Kengash deputatligiga 
saylanuvchilar oldiga ba’zi bir talablarni qo‘yadi va ular umumiy saylov huquqiga 
zid emas, jahon saylov tajribasida qo‘llaniladigan talablardir. Jumladan, 
mahalliy Kengash deputati bo‘lib, 21 yoshga to‘lgan, kamida 5 yil 0 ‘zbekiston 
Respublikasida muqim yashayotgan fuqarolar saylanishi mumkin.
Deputatlikka nomzodlar oldiga quyidagi talablar qo‘yiladi:
- sodir etilgan jinoyati uchun sudlanganlik holati tugallanm agan yoki 
sudlanganligi olib tashlanm agan shaxslar;
- saylov kuniga qadar so‘nggi besh yil mobaynida 0 ‘zbekiston Respublikasi 
hududida muqim yasham agan shaxslar;
- 0 ‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlarining harbiy xizmatchilari, 
0 ‘zbekiston Respublikasi Davlat xavfsizlik xizmati, Ichki ishlar vazirligi, Davlat 
bojxona qo‘mitasi, boshqa harbiylashtirilgan bo‘linmalarning xodimlari;
-
diniy 
tashkilotlar va 
birlashmalarning professional 
xizmatchilari 
deputatlikka nomzod etib ro‘yxatga olinmaydilar.
Sudyalar, 
prokuratura 
organlari 
va 
hokimiyat 
ijroiya 
organlarining 
mansabdor shaxslari (viloyatlar, tu m anlar va shaharlarning hokimlari bundan