O. T. Husanov konstitutsiyaviy
K onstitutsiyaning 117-moddasida shu masala bo‘yicha o'zgartirish kiritilganligi avvalgi «Saylov
Yüklə 10,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1 K onstitutsiyaning 117-moddasida shu masala bo‘yicha o'zgartirish kiritilganligi avvalgi «Saylov
tizimi* bobining 3-bandida ko‘rsatib o'tilgan. 246 0 ‘zbekistonning xorijiy davlatlardagi vakolatxonalarida ham saylov uchastkasi tuzish, ularni qaysi okrugga biriktirish masalasini Markaziy saylov komissiyasi hal qiladi. Prezidentlikka saylovni Markaziy saylov komissiyasi, okrug saylov komissiyasi, uchastka saylov komissiyasi tashkil qiladi. Markaziy saylov komissiyasi doimiy faoliyat ko‘rsatuvchi muassasa, u Oliy Majlis tomonidan tuziladi. O k ru g saylov komissiyasi Markaziy saylov komissiyasi tomonidan saylovga kamida yetmish kun qolganda rais, rais o‘rinbosari, kotib va kamida 6-8 nafar a’zodan iborat tarkibda tuziladi. Uchastka saylov komissiyasi okrug saylov komissiyasi tomonidan saylovga kamida qirq kun qolganda 5-19 nafar a’zodan, shu jumladan, rais, rais o‘rinbosari, kotibdan iborat tarkibda tuziladi. Agar komissiya 7 nafargacha a’zodan iborat tarkibda tuzilsa, rais va kotib saylanadi. Saylov komissiyalarini tuzish tartibi, Saylov kodeksining 21-26-moddalarida belgilangan. Saylov jarayonining eng muhim mas’uliyatli bosqichi Prezidentlikka nomzod ko‘rsatish hisoblanadi. Prezidentlikka nomzod ko‘rsatish huquqiga tegishli tartibda Adliya vazirligida ro‘yxatdan o‘tgan siyosiy partiyalar ega. Sohada islohotlar amalga oshirilgunga qadar nomzod ko‘rsatish huquqiga vakillik hokimiyati organlari va bevosita fuqarolar ham (tashabbuskor tashkilotlar orqali) ega bo‘lgan. Hozir bunday huquqqa faqat siyosiy partiyalar ega. Prezidentlik o‘ta muhim, sharafli, mamlakat, xalq taqdirini hal qiluvchi lavozim bo‘lganligi uchun Prezident bo‘ladigan shaxslar oldiga m a’lum talablar qo‘yiladi. Bu talablar Konstitutsiyaning 90-moddasida, Saylov kodeksining 61-moddasida belgilab qo‘yilgan. Prezidentlikka nomzod ko‘rsatish huquqi, ularni ro‘yxatga olish, uning uchun taqdim qilinadigan hujjatlar, nomzod ko‘rsatish tartibi (imzolar to‘plash), nomzodlik maqomidan voz kechish yoki nomzodlikdan m ahrum qilish tartiblari, shuningdek, saylovchilarni ro‘yxatga olish va u bilan tanishtirish, ro‘yxatdagi kelishmovchiliklarni hal qilish, saylov byulletenlarini tayyorlash, tashviqot- t a r g ‘ibot ishlari, kuzatuvchilar faoliyati, ishonchli vakillar faoliyati, nomzodlar huquqlarining kafolatlari Saylov kodeksining tegishli moddalarida belgilangan. Prezident saylovida ham ovoz berish soat 8 dan 20 gacha saylov uchastkalarida maxsus jihozlangan xonalarda uchastka saylov komissiyasi a’zolari, kuzatuvchilar ishtirokida tashkil qilinadi. Saylov uchastkasiga kelish imkoniyati yo‘qlarga turar joyida ovoz berish tashkil qilinadi. Saylov kuni boshqa yerda bo‘Iadiganlar uchun avvaldan saylov varaqalari asosida ovoz berishga imkoniyat yaratiladi. Saylovchi ovoz berish byulletenini olgach, bu haqda ro‘yxatga imzo qo‘yib, yashirin ovoz berish kabinasida byulletendagi o‘zi xohlagan nomzod ro‘parasiga «+», «V», «х» belgilarini qo‘yadi. Ovoz berish vaqti tugagach, belgilangan tartibda saylov qutisi ochilib, ovoz berish natijasi aniqlanib, bayonnoma tuziladi. 247 O krug saylov komissiyasi uchastka saylov komissiyasi bayonnomasi asosida natijani aniqlab, bayonnoma tuzib Markaziy saylov komissiyasiga taqdim qiladi. Markaziy saylov komissiyasi okrug saylov komissiyalari bayonnomalari asosida Respublika bo‘yicha natijani aniqlaydi. Ovoz berishda saylovchilar ro‘yxatiga kiritilganlarning 33 foizi ishtirok etgan bo'lsa, saylov haqiqiy sanaladi. Saylovda ikkita nomzod ishtirok etib, ovoz berishda ishtirok etgan saylovchilarning nisbiy ko‘pchilik ovozini olgan nomzod saylangan deb hisoblanadi. Saylovda ikkitadan ortiq nomzod ishtirok etgan taqdirda, nomzodlardan birortasi ovoz berishda ishtirok etgan saylovchilarning yarmidan ko‘pining ovozini ololmagan bo‘lsa, eng ko‘p ovoz olgan ikki nomzod ishtirokida takroriy ovoz berish o‘tkaziladi. A gar qonunda ko‘zda tutilgan sabablar asosida saylovda bitta nomzod qolib, saylovda ishtirok etib, saylovda ishtirok etgan saylovchilarning yarmidan ko‘pining ovozini olsa, saylangan hisoblanadi. Takroriy ovoz berish zaruriyati tu g ‘ilsa, takroriy ovoz berish kunini M arkaziy saylov komissiyasi saylov o‘tkazilgan kundan e’tiboran bir oy ichida, lekin saylov o‘tkazilgan kundan kamida o‘n besh kun keyin o‘tkaziladigan qilib tayinlaydi. Bu haqda OAVda e’lon qilinadi. Takroriy ovoz berishda ishtirok etgan saylovchilarning ovozini boshqa nomzodga nisbatan ko‘proq olgan nomzod saylangan hisoblanadi. Takroriy ovoz berishda saylovchilarning ishtirok etish foizi e’tiborga olinmaydi. Qancha saylovchi ishtirok etishidan qat’iy nazar, saylov o‘tgan hisoblanadi. Prezident saylovi o‘tm ag an yoki haqiqiy emas deb topilgan bo‘lsa yoki saylovda bitta nomzod ishtirok etib, yetarli ovoz ololmagan bo‘lsa, M arkaziy saylov komissiyasi takroriy saylov tayinlaydi. Takroriy saylov asosiy saylov o‘tganidan so‘n g qirq kun ichida o‘tkaziladi. Takroriy saylov ushbu qonun talablari asosida o‘tkaziladi. Takroriy saylovni yangi okrug va uchastka saylov komissiyasi tomonidan o‘tkazilishi haqida Markaziy saylov komissiyasi qaror qabul qilishi mumkin. Ovoz berish asosiy saylovda tuzilgan saylovchilar ro‘yxati asosida o‘tkaziladi. 0 ‘zbekiston Prezidenti Markaziy saylov komissiyasi tomonidan saylov natijalari e’lon qilingan kundan e’tiboran kechi bilan ikki oy ichida Oliy Majlis palatalarining qo‘shm a yig‘ilishida qasamyod qilgan paytdan boshlab o‘z lavozimiga kirishadi. Amaldagi Prezident o‘z vakolatini yangi saylangan Prezident lavozimiga kirishguncha bajaradi. Konstitutsiya va qonunlarimizda Prezidentning vakolatini muddatidan avval tugatish hollari ko‘zda tutilm agan. Faqat bir holda, Konstitutsiyaning 96-moddasida ko‘zda tutilgan holat yuz bersa, Prezident vakolati to‘xtatiladi. Unga asosan: « 0 ‘zbekiston Respublikasining amaldagi Prezidenti o‘z vakolatlarini 248 bajara olmaydigan holatlarda uning vazifa va vakolatlari vaqtincha 0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senati Raisining zimmasiga yuklatiladi, bunda uch oy muddat ichida, «O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti saylovi to‘g ‘risida»gi Qonunga to‘la muvofiq holda mamlakat Prezidenti saylovi o‘tkaziladi». 2016-yil sentabrda mamlakat Prezidenti I. Karimov vafoti munosabati bilan shu yili dekabr oyida prezident saylovi o‘tkazildi. Yüklə 10,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|