O 'z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L iy va o 'r t a m a X s u s

№
Ish obyekti
Ish turlari
Xom
ashy
o 
ta
y
y
o
r
la
sh
R
e
ja
la
r
K
o
'n
d
a
la
n
g
ig
a
 
a
r
r
a
la
sh
U
z
u
n
a
sig
a
 
a
r
r
a
la
sh
R
a
n
d
a
ia
sh
M
ix
 
b
il
an
 
is
h
la
sh
B
u
ra
m
a
 
m
ix
 
b
il
an
 
is
h
la
sh
K
le
y 
b
il
an
 
is
h
la
sh
P
a
r
m
a
la
s
h
J
il
v
ir
la
s
h
L
ak
 
va
 
b
o
‘y
oql
ar
 
b
il
an
 
is
h
la
sh
1
.
P l a k a t u c h u n r e y k a
+
+
+
-
+
2.
T a g l i k t a x t a
+
+
+
-
+
+
230

---

Jcidvcilning d a v o m i
3.
B o l a l a r k u r a k c h a s i
+
+
+
+
+
+
+
+
4.
U y m o d e l i
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
5.
A v t o m o b i l m o d e l i
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
D e m a k , 270 d a q iqa yoki 6 soatlik a m a liy ish ja ra y o n i uch u n
oxirgi 3 ta ish obyekti yetarli ekan (bu t a n l a n g a n obyekt tu zi- 
lis h in in g s o d d a yoki m urak k a b lig ig a h a m b og 'liq, s h u n in g uch u n
u n i n g x o m ak i c h iz m a la rin i h a m tay y o rla m o q zarur).
Shu ta r t ib d a h a r bir b o ‘lim u c h u n o ‘quv u s ta x o n a s id a qilin adi- 
gan ish la r ro 'y x a tin i ishlab c hiqish tavsiya etiladi.
5. 
F anlarning o ‘zaro b og‘lanish rejasi. 
M e h n a t t a ’limi darslarini 
tab iiy -ilm iy sikldagi fan la r bilan b og ‘liqlik grafigi — h a r bir m av­
zu m a z m u n i n i yoritishda u n in g m o h iy a tin i o 'q u v c h ila r t o m o n i ­
d a n c h u q u r, ilm iy aso slang an h olda ta s a v v u r etishlari, vaqtdan 
u n u m li foydalanish, nazariy b ilim la rin i a m a ld a , hayo tda va ish­
lab c h iq a r is h d a q o ‘llash im k o n iy a tla rin i keng yoritish, u la rn in g
p o litex n ik t u s h u n c h a la r in i kengaytirish m a q s a d id a o'qituvchi t o ­
m o n id a n tu z ila d i h a m d a u taq v im iy m avzuli rejada o ‘z ifodasini 
topadi.
T a ’lim ja r a y o n in i rejalashtiruvchi bu h u jjatda m a k ta b d a o'qi- 
tilad ig a n m e h n a t t a ’limi fa n in in g fizika, m a te m a tik a , kimyo, 
c h iz m a c h i li k va b o sh q a fan la r bilan o ‘z a ro b o g 'la n is h la ri ochib
beriladi. T a ’lim ja ra y o n id a fanlar o ‘rtasidagi b o g 'la n is h la r katta 
a h a m iy a tg a ega. B ugun g i k u n d a m a k t a b d a o'qitish o'quvch ilarg a 
m u s t a h k a m b ilim , m e h n a t k o 'n ik a m a la r i va m a la k a la rin i b erish- 
d a n ta s h q a ri, u la r n in g o 'rgan ilay o tg a n h o d isa la rg a c h u q u r va h a r
t o m o n l a m a y o n d a s h is h la r in i, olgan b i lim la rid a n ishlab chiqarish
va m e h n a t h o d isa la rin i ilm iy asosda t u s h u n tirib berish, m u s ­
taqil ravishda bilim la rg a ega bo'lish u c h u n fo ydalana olish larini 
t a ’m in la s h i kerak.
M e h n a t t a ’lim i, m a k ta b d a o'q itila d ig an fan sifatida, o 'q u v ­
c h il a r n i n g u m u m i y t a ’lim f an la rid a n olgan b ilim la rin i a m a ld a
q o 'lla s h n i o 'r g a n is h la ri u c h u n cheksiz im k o n iy a tla r yaratib b e ­
radi. T a ’lim n i to 'g 'ri yo'lga qo 'yish orqali o 'q u v c h ila rg a tabiat q o- 
n u n la r i bilan u l a r n i n g tu r m u s h d a n a m o y o n bo 'lishi o 'rtasidag i 
obyektiv m avjud b o 'lg an b o g 'la n is h la r n i k o 'ra b ilishlariga yo rd am
berish za ru r. M a sa la n , o 'q u v c h ila r Fizika k u rsid a qattiq jism la r-
231

---

n in g xossalarini, kuch, m assa, tezlik, ish qalanish va h o k a z o la rn i 
o ‘rganadilar. Bu vaqtda, u lar o 'quv u s ta x o n a larid a ishlov beri- 
ladigan m e ta lla rn in g fizikaviy m ex a n ik xossalarini va tu zilish in i 
bilm asalar, ishlov berilayotgan m aterialga qarab, u larn i qirquvchi 
as b o b n in g to'g'ri o'lcho v in i ta n la y olm a sa la r, m a s h in a d a g i detal- 
la r n in g ishq alanishin i q a n d a y yo'l bilan k a m a y tiris h n i va h o k a ­
zolarn i bilm asalar, u la r n in g ilgari olgan bilim lari y u z a k i bo 'lib
qoladi. O 'qituvchi o'quv m a te ria lin i o 'q u v c h ila rn in g tabiiy-ilm iy
sikldagi f a n la rd a n olgan b ilim la ri bilan m u s ta h k a m bog'Iiq b o'lgan 
qism i b o 'y ich a tayyor b ilim la rn i yetkazishga h a ra k a t qilmaydi. 
M e h n at o'qituvchisi suh b at o 'tk a z is h usuli bilan o 'q u v c h ila r qattiq 
jis m la r n i n g xossalarini, ish qalan ish tu rla rin i (fizika), ko'p qirrali 
b u r c h a k l a r n i n g xossalarini (geom etriya), a ra la s h m a la r, emulsiya- 
lar va m in e ral y o g 'larn in g (kim yo) va h o k a z o la rn in g xossalarini 
q a n d a y o'z lash tirib o lg an lik la rin i aniqlaydi va a n a shu fa n la rd a n
o lin gan b ilim la r asosida ularga ishlov b e rilayotgan m e ta lla rn in g
tu z ilis h in i va qirqish j a r a y o n in i, qirqish a s b o b la rin in g charxlash
b u r c h a k la r in i va ish la n a y o tg a n d a d e ta ln i sovutish u c h u n ishla- 
tiladigan s u y u q lik n in g tarkibi va xossalarini, d e ta lla r n in g dast- 
gohdagi ishqalanuvchi y u z a la rin i va ularga m a s h in a moyi surish 
yo'li b ilan ish qa la nish ni ka m a y tirish u sulla rin i tu s h u n tirib b e ­
radi. Biroq fan la ra ro aloqa bir t o m o n l a m a jarayon em as. U m u ­
m iy t a ’lim fan larid an dars beruv ch i o 'q itu v c h ila r o 'q u v c h ila rn in g
m e h n a t b o'yicha olgan am aliy ta jrib a la rid a n o'rg an ilay o tg a n ta- 
biat q o n u n la r in i c h u q u rr o q tu s h u n is h la r i u c h u n foydalanishlari 
lozim .
F a n l a r n i n g o 'z a ro b o g 'lan ish rejasini ishlab c h iq ish d a u m u ­
m iy t a ’lim fan la rid a n m e h n a t t a ’lim i, fizika, m a te m a tik a , kimyo, 
biologiya, c h iz m a c h ilik va h o ka z o f a n la rd a n dars b eradigan 
o 'q itu v c h ila r ishtirok etadi. U la rn in g h a r biri o 'z fa n in in g m a z - 
m u n in i sinch iklab tah lil qilish asosida o 'quv m a te ria lin in g bo shq a 
f an la r bilan b o g 'lan ish ig a oid a n iq m iso llar t a k l if etadi, bu tak lif­
lar m u h o k a m a qilinib, a n iq la n ib va z a r u r bo'lsa to 'ld irilib f a n ­
la r n in g o 'z a ro b og 'lan ish rejasi jadvaliga kiritiladi, u n d a h a r bir 
fanga oid u yoki bu m av zun i o 'rg an ish m u d d a tla ri ko'rsatiladi.
F a n l a r n i n g o 'z a ro b o g 'lan ish rejasini muvaffaqiyatli am alga 
o sh irish o 'q u v c h ila rn in g m e h n a t bo'yisa tayyorgarligining yuqori 
sifatli b o 'lis h in ig in a em as, shu bilan birga u la r n in g u m u m iy bilim 
d o ira s in in g h a m keng b o 'lis h in i t a ’m inlaydi.
232

---