O 'z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L iy va o 'r t a m a X s u s

M eh n at ta ’limi darslarini tah lil qilish.
P edag og ik am aliyot d a v rin in g 1—4 - h a f t a l a r i d a tala b ala r m a k ­
ta b j a m o a s in i n g p e d a g o g ik faoliyati b ilan y a q in d a n tan is h a d ilar. 
U l a r m a k ta b d a g i tarbiyaviy is h l a r n i n g tash kil etilishi, tarbiyaviy 
s o a tl a r n i ta h lil qilish b ilan birga m a k t a b d a o ‘qitiladigan h a m m a
f a n la rn i k u zatad ilar. M e h n a t t a 'l i m i darslari turli m a q s a d la r d a
k u z a tilis h i m u m k i n . K o ‘p yillik ish tajribasini o i 'g a n is h m a q ­
s a d id a yosh o ‘qituvchiga m e to d ik y o r d a m k o i s a t is h m a q s a d id a , 
o ‘q u v c h ila rn in g biJim larini a n iq la s h va b a h o la s h ish uslub ini 
o i 'g a n i s h va hokazo. B u tu n d a rs ja r a y o n i bir n e c h a q ism d a ta h lil 
etiladi:
• tashkiliy;
® didak tik ;
• m eto d ik ;
» psixologik;
• pe d agogik;
• y a k u n iy ta h lilla r d a n iborat.
T a shkiliy ta h lild a m e h n a t x o n a s in in g va o ‘q u v c h ila rn in g d a rs -
ga tayyorgarligi e ’tiborga olin a d i. H a tto bu b o sq ic h d a o 'q itu v c h i- 
n in g tashqi k o'rinish i h isob g a o lin a d i.
D id a k tik m a v z u n in g ilm iyligi, izchilligi, o d d iy d a n m u ra k -
k abga y o i ia l i s h n i n g ko‘rsatm alilig i, b ilim va a x b o ro tla rn in g h a -
yotiyligi, jo nliligi, ravon tilda olib borilishi va hokazo.
M e to d ik ta h lild a q a n d a y u s u lla rd a d a rs n in g olib bo rilish i, 
q o i l a n i l g a n dars shakli m a v z u g a m o s keladim i yoki yo‘qm i, 
ta y y o r la n g a n k o i g a z m a l a r , n a m u n a l a r m a v z u n i oc h ib berishg a 
x iz m a t qilishi, d a rs d a tatbiq etilgan yangi ped agogik texnologiya- 
lar qay d a ra jad a o ‘z in in g s a m a r a s in i berganligi h a q id a m a i u m o t
beriladi.
P edag o g ik tahlil, b u n d a o 'q u v c h in i n g tashqi qiyofasi, nutqi, 
s i n f b ilan til topa olishi, m illiy tarbiya, ekologiya, iqtisodiy ta r- 
biya, axloqiy, g‘oyaviy, siyosiy e le m e n tla rn i, tarbiya t u r i d a n qaysi 
b iriga e ’tibo r berish lozim ligi, q a n d a y d a rs tu rid a n foydalansa, 
d a r s s a m a ra li b o i i s h i kabi m a s a l a l a r p e d a g o g ik t a h l il n i n g asosi- 
n i t a s h k il etadi.
429

---

Yakuniy tahlil, b u n d a dars b o ‘yicha m u lo h a z a , yo‘l-yo‘riqlar 
yoki tavsiyalar beriladi. Y uqoridagi ta h liln i bajarish u c h u n d a rs - 
n in g h a m m a b osqichlari to ‘g ‘ri kuzatilishi va tah lil etilishi kerak.
D a r s n i k u zatish natijasida u haq ida t o lliq tasa vv ur vujudga ke- 
lishi kerak. S h u n in g u c h u n m a 'lu m tarzdagi u m u m i y talablarga 
rioya qilish lozim:
1. D ars ha qid a u m u m iy m a ’lumot: sana, joyi, sinf, fan, o bqi- 
tu v c h in in g ismi, familiyasi, n e c h a n c h i soat (d arsn in g jadvald agi 
o'rni), o ‘q u v c h ila rn in g soni, davom ati, am a liy o tc h i t a l a b a la r n in g
q atn ash ishi.
2. D a r s n in g m aqsadlari: a) ta'lim iy, b) tarbivaviy, d) rivojlan- 
tiruvchi m a q s a d la r n in g qo'yilishi va u n in g dars j a r a y o n id a yo- 
ritilishi.
3. Tashkiliy q ism n i k uzatish d a asosan o ‘q u v c h ila rn in g d a rs - 
ga hozirligi, s in f xo n asining , o 'q u v c h ila rn in g darsga tayyorgarligi 
(ish kiyim i, yengchalari, ro‘mollari), u la r n in g a s b o b - u s k u n a la r
bilan t a ’m in la n is h i va b o s q ic h n in g q a n d a y o ‘tganligi darajasi ye- 
tarli saviyada o'tganligi nazorat qilinadi.
4. 0 ‘tilgan m av z u n i takrorlash. 0 ‘q itu v c h in in g o ‘quvchilarga 
bergan savollari o ‘tgan m av z u n i q a m ra y oldim i, savollar a n iq m i, 
m av zun i tak ro rla s h d a qaysi usu lla rd a n foydalandi? 0 ‘quvchi- 
larn in g javoblari m av z u n i o ‘zlashtirdi deyishga asos boMadimi? 
0 ‘q u v c h ila rn in g javoblari tahlil etiladi.
5. Yangi m avzuni tu sh u n tiris h d a q a n d a y us u lla r q o 'llanild i. 
0 ‘qu v c h ila rn i m e h n a t ta 'lim i va boshqa fan asoslari b o ‘y icha bi- 
lim larig a taya nild im i yoki yo'qm i? Yetarlicha ko‘rsa tm a lilik d a n
foydalanildim i, o 'q u v c h ila rn i qiziqtira o lin d im i, t a ’lim d a m u a m ­
moli vaziyat q o 'lla n ild im i, yangi b ilim n i o ‘zlashtirilishi tek s h iril- 
dim i? D a r s n in g hayot bilan b o g ‘langanligi haqida fikr bildiriladi.
6. K irish y o 'riqno m asi. M e h n a t to p sh irig ‘iga tavsif berish: uni 
o ‘qu v ch ilar b ajara o lad im i, ularda qiziqish uyg‘o ta d im i? T op- 
shiriq n i bajarishda o ‘q u v c h ila rn in g m e h n a t t a ’limi va fan asos- 
lariga d o ir n azariy b ilim la rid a n foydalanishi n a z a r d a tu tild im i?
T o psh iriq n i bajarish bilan b o g ‘liq ish n in g m a z m u n i m a k ta b o ‘quv 
d a s tu r in i n g o ‘rganilayotgan mavzusiga m uvofiqm i? 
B u y u m ­
ga q o 'y ila d ig an talablar, o 'z i n i - o ‘zi n a z o ra t qilish m ez o n lari 
ko‘rsatildim i? K irish yo‘riqnom asi q a n d a y o ‘tdi: qaysi ish u s u l­
lari q o ‘llanildi, ularni nam o y ish etishd a yetarlicha ko‘rsa tm a li- 
lik t a ’m in la n d im i? 0 ‘qu vch ilar to p sh iriq n i q a n c h a lik t u s h u n g a n i
430

---

te k s h irild im i va bu tek sh irish yetarlim i? Xavfsizlik tex n ik a si qoi- 
d a la rig a e ’tibor qa n day? Kirish yo‘r iq n o m a sid a o ‘q u v c h ila r q a n d a y
ishtirok etdilar: u lar passiv tinglovchi va k u z a tu v c h i b o ‘ld ila rm i 
yoki o'q itu vchi u larn i a y rim m a s a la la rn i hal qilishga ja lb e td im i?
7. 0 ‘q u v c h ila rn in g m u staq il ishi. 0 ‘q u v c h ila r ishini tas h k il qi- 
lis h n in g q a n d a y sh akllari q o 'lla n d i? 0 ‘q uv c h ila r q a n d a y xatolarga 
y o ‘l qo'ydilar, b u la r tipik x a to la rm i? O 'qitu v chi o 'q u v c h ila rn in g
xatolariga q a n d a y m u n o s a b a td a bo'ldi? Q a n d a y joriy yo ‘riq n o m a si 
o 'tk az ild i? U la r o ld in d a n rejalashtirilg an m i? Joriy y o 'riq n o m a si 
o 'z vaqtida o 'tk a z ild i, deyish m u m k i n m i ? 0 ‘q u v c h ila r jis m o n iy
ish d a n s o 'ng d a m olishlari u c h u n tan a ffu s la r re ja la sh tirilg a n m i, 
bu ta n a f fu s la r d a n o'q itu v ch i q a n d a y foydalandi? O 'q u v c h ila r, 
m e h n a t to p sh irig 'in i bajarish bilan bog'liq b a ’zi m a s a la la r n i m u s ­
taqil hal q ilishlariga to'g'ri keldimi, u lar bu ishn i bajara oldi- 
larm i? O 'q ituv ch i u m u m a n sin fn in g va a lo h id a h a r bir o ‘quv ch i- 
n in g faoliyati u stidan n a z o ra tn i ta 'm i n la d im i ? O 'q ituv chi kuchli 
o 'q u v c h ila r u c h u n q o ‘s h im c h a to p sh iriq la rn i n a z a r d a tu td im i?
0 ‘qu v c h ila rd a o ' z - o lzini n azorat qilish m a la k a la rin i s h a k lla n ti- 
rishga yetarlicha e ’tibor berild im i?
8. Y akunlovchi yo‘riq n o m a . Bu y o 'riq n o m a g a q a n c h a vaqt ket- 
di, u n i m a h a q id a bo'ldi? M a sh g 'u lo t q a n c h a lik c h u q u r va to'liq 
y a k u n la n d i? T ipik xatolar, yaxshi va ko'ng ildagid ek c h iq m a g a n
b u y u m la r k o ‘rsatild im i?
9. Ish o 'r in la rin i y ig 'is h tir is h . Ish o 'r in l a r i n i yig'ishtirish q a n ­
c h a vaqt oldi? 0 ‘q u v c h ila r yig'ishtirish u c h u n b a rc h a z a r u r nar- 
sa la r bilan t a ’m in l a n d i m i? Ish o 'r in la rin i yig‘ish tiris h n in g sifati 
k i m to m o n i d a n va q a n d a y tekshirildi? Ish o T n i n in g ozod alig i 
u c h u n m u so b a q a o ‘tk az ild im i? Bu m u s o b a q a d a s in f faollari q a n ­
day rol o'ynaydi?
10. U m u m iy xulosa. D a rs q a n d a y e le m e n tla rd a n ta s h k il topdi?
11. D a rs tipi. 0 ‘qituvchi k o 'zlag an m a q s a d g a e rish d im i?