O 'z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L iy va o 'r t a m a X s u s

Tushuntirish
o' quv materiali m a z m u n i n i isbot, tahlil, u m t i m -
l as hma, taqqoslash asosida bayon qilishdir. Bu m et od hikoyaga 
ni sb at an b i r m u n c h a keng qo' llaniladi. U n d a n o d a t d a nazariy 
mat eri all ar va m u r a k k a b m as al al ar ni o ' rg an is hda foydalaniladi. 
Tu shunt ir is h c hog' ida o' quv m a t e ri a li n in g qiyin o' rinl ari ga urg'u 
berilib, m a z m u n ochiladi. Tushunt irish s amarasi o' qi tuv c hi ni ng 
ko 'r gaz ma li vositalardan foydalanishiga bog'liq. Tushuntirish 
hi koyaga yaqin bo' lgan t a' l im met odi hisoblanadi. Kasb t a ' li mi d a 
hikoya va t u sh u n t i r i s h d a n alohi da holda ka m foydalaniladi. M a ­
salalarni bayon qilishda, masalan: ma sh in al ar , m e x a n i z m l a r
tuzilishi yoki t exnologik j a r a y o n l a r n i n g borish ini bayon qi li sh­
da k o' pi nc ha hikoya va t ush un ti ri sh birga qo' shib olib boriladi. 
Hi ko ya ni t us hu nt i ri s h muvaffaqiyatli o't kazi li shi u c h u n o'qituvchi 
o ' q u v c h il a r n i n g a ma li y t ayyorgarligini hisobga olgan holda vetka- 
zil adigan mat eri al ni qabul qila ol ish lari n i tas avvur qilishi kerak. 
B u n i n g u c h u n o' q u vc hil ar ma xs us texnologiya, mat eri al sh un os li k
KiS

---

mavzul ar i b o' yi cha qaysi o' quv ma te ri ali ni o' t g an l ik la ri n i bilishi 
m u h i m d i r . B u n d a n t ashqar i, 
0
‘qituvchi o' quvchil arni y o i l a n m a
vaqtida savollar y o r d a m i d a n i m a l a r n i eslashlarini t ekshiradi va 
z a r u r b il iml ar ni ular xotirasida qayta tiklaydi.
Mci'niza
yirik h a jmdagi o' quv mat eri al ini og'zaki bayon qilish 
met od i sanalib, u q a t ’iy man t iq i y ketma-ket li k, uzatilavotgan ax- 
b o r ot l a r n i n g ko'pligi, b i l i ml a r b a y o n i n i n g tizimliligi kabi o'ziga 
xos xususiyatlarni n a m o y o n etadi.
M a ' ru z a m a z m u n i m u r a k k a b tizimlar, hodisalar, obyektlar, 
j arayonlar, u l a r n i n g sababli-oqibatli b o g i a n i s h l a r i , q o n u n va qoi- 
d a l a r d a n tashki l t opadi, u b u t u n dars j ar a yo ni ni q a m r a b olishi 
m u m k i n . M a ’ruza met odi t ush u nt i ri sh va s u hb a t n i n g a sta -se ki n 
kengayib b o r is h id an vujudga keladi, bir vaqtda o' quvchil arni
qisqacha yozib olish ( konspekt lash)ga o' rgata boradi.
M a k t a b m a ’r u z as i n i n g sama rad o r li gi ni t a ’m i nl a sh shartlari 
q uyi dagi la rda n iborat: m a ’ruza rejasini tuzish; o' quvchil arni
m a ' r u z a mavzusi, rejasi bilan tanishtirish; m a ’ruza b a n d la r in i
mantiqiylik va k e tm a- ke tl ik d a bayon etish: ha r bir b an di ni q is qa ­
cha xulosalash; m a ’r u z a n i n g bir q i smi dan ikkinchisiga o ' t i s h d a
mant iqi y a lo qador li kni t a ’m in l as h ; m a ' r u z a n i m u a m m o l i va his- 
siy t a r zd a bayon qilish; b u n d a nutq i mkoniyati, misollar, aniq 
dalillar va qiyosl ashlar dan foydalanish; o ' q uv c hi la rn i ng bilish 
faoliyatini m a h o r a t bilan boshqari sh; m a ’r u z a n i n g m u h i m jihat- 
larini o ch ib berish; o ' qu vc h il a r m a ' r u z a n i n g asosiy o'r in l ar ini
yozib borishl ari ga i m k o n ya rat ish; m u h i m o 'r i n l a r n i t a' ki dl ab
ko'rsatish; m a ’r uza m a z m u n i n i ko' r gazmali tarzda ( namoyi sh, il- 
lyustratsiya, vi deofilm va b o s h qa la r da n f oydalangan holda) yori­
tish.
T a i i m sifatini o s hi ri sh da