O 'z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L iy va o 'r t a m a X s u s

4 . 
0 ‘quv u staxon asid a sa n itariya-gig iy en a qoidalari va texnik a
xavfsizligi talab lari. 
M e h n at t a i i m i n i n g m o d d iy bazasin i t u b d a n
y a xshilash u c h u n b a rc h a s h a rt-s h a ro itla rn i inobatga olish zarur.
O 'q u v u s tax o nalari quyidagi asosiy san itariya-gig iyena va xavf­
sizlik tala b la riga javob berishi lozim:

---

1. U staxo nalar u c h u n m o 'ljallan gan bino o'qu v -p ed a g o g ik a , 
sanitariya-gigiyena va ishlab ch iqarish , texn ik talablarini q o n d iri- 
shi kerak.
2. 0 ‘quv u s ta x o n a la rin in g jih o z la n is h i t e x n ik a n in g hozirgi d a- 
rajasiga, yu ksak kasb m ada n iy atig a m uvofiq kelishi h a m d a u lard a
m e h n a t t a ’lim i d a s tu r in i n g b a rc h a m av z u larin i o'rg an ish u c h un 
s h a rt-s h a ro itla r y aratilgan b o'lishi lozim.
3. O 'q itu v c h in in g o 'q u v c h ila r b ilan olib b o rila d ig a n o'quv 
ishlab c hiqarish ishlari u c h u n h a m sh a rt-s h a ro itla r yaratilgan 
bo'lishi kerak.
4. H a r bir o'q uvchi u c h u n m ustaqil ish joyi ajratilgan bo'lib, 
u tegishli a sb o b -u s k u n a la r, m o s la m a la r bilan jih o z la n g a n bo'lishi 
zarur.
5. O 'q ituvchi u c h u n n a m u n a v iy ish joyi ajratilgan bo'lib, u 
tegishli a sb o b -u s k u n a la r, m o sla m a la r bilan jih o z la n is h i va pol us- 
tidan 250—300 m m b a la n d lik d a b o'lishi kerak.
6. U s taxo nalard a o 'q u v c h ila rn in g qulay va xavf-xatarsiz m e h ­
nat qilishi u c hu n eng qulay s h a rt-s h a ro itla r yarati 1 ishi lozim.
7. O 'q u v u s taxon alari h a jm d o r vassi k o 'rsa tm a q o 'l la n m a l a r
bilan, s h u n in g d e k , t a ’lim n in g texnikaviy vositalari bilan j i h o z l a n ­
gan bo'lishi zarur.
8. Y ordam chi xizm at x onalari (asboblar sa q la n a d ig a n x o na va 
o m b o rx o n a lar) o 'quv ustax o nalarig a y a q in ro q joylashgan bo'lishi 
kerak.
9. U s ta x o n ala rd a o 'q u v c h ila rn in g d iq q atin i ishdan c halg'ituv ch i 
va m e h n a t ja ra y o n in i buzuvchi shovqinga va tashqi ovozlarga yo'l 
q o'yilm asligi kerak.
O 'q uv u s ta x o n a la r in in g m ayd o n i, mavjud loyihalarga ko'ra, 
70—90 m 2 ni tashkil etadi. U s ta x o n a la r bir qavatli a lo h id a bin og a 
joy lash g an bo'ladi. U la r t a ’lim m uassasasida ortiqc ha shovqin 
b o'lm asligi u c h u n m a k t a b n in g asosiy b in o sid a n biroz n a rir o q d a
quriladi.
O 'q u v
u s tax onalari 
m ateriallar, 
y arim fabrik atlar, 
tayyor 
b u y u m la r, sh u n in g d e k asb ob lar va m o sla m a la rn i saqlash u c h u n
z a ru r y o rd am c h i xonalarga ega bo'ladi. U s ta x o n a la rn in g poli 
t a x t a d a n tayyorlanishi, u lar yaxshi tabiiy va sun'iy s h a m o lla - 
tiladig an b o'lishi m e ’yorda tabiiy va s u n ’iy yoritilgan ish o 'rn i 
b o'lishi, havo tem p e ra tu ra s i qishda 14—16°C, yoz davrida esa 
20°C d a n o shm asligi kerak. Yoritish u c h u n tabiiy y o ru g 'lik d a n
254

---

yoki sh aro itga q a ra b k u n d u z g i y o ru g ‘lik la m p a la r id a n foydalanish 
m aq s a d g a muvofiqdir.
0 ‘quv u s ta x o n a devorlari silliq b o ‘lib, yorqin va shifti oq 
b o 'y o q la r bilan bo 'y alishi kerak. B u la r x o n a n in g yaxshi yoriti- 
1 ishini t a ’m in lay d i. U sta x o n ad a g i j ih o z la r n in g rang j ih a td a n
bezati 1 ishiga h a m e 'tib o r berish kerak. Yorqin, fiziologik j i h a t ­
d a n a s o sla n g a n b o ‘yoqlar jih o z la r n in g turli qism lari, ishlanuvchi 
obv ek tlar b ila n u s ta x o n a n in g u m u m i y foni o ‘rta sid a yaqqol farq 
b o 'lis h in i t a ’m inlaydi.
U sta x o n a la rd a g i shovqin va te b r a n is h n i n g k a m ayishiga shov- 
qin y u tu v ch i va te b r a n is h n i v o 'q otu v chi j ih o z la r d a n , eng t o ‘g‘ri 
m e h n a t u s u lla rid a n foydalanish yo‘li bilan erishilishi m u m k in .
0 ‘quv u s ta x o n a larid a g i a s b o b - u s k u n a la r n i joy lashtirish vaqti­
da y o n g 'in g a qarshi choralarga, m e h n a t n i m u h o fa z a qilish va sa- 
n oat san itariy asi talablariga rioya qilish za ru r, u s ta x o n a lar asbob- 
u s k u n a la r b ilan t o i d i r i l i b y u b o rm a s lig i kerak. T ikuv m a s h in a la ri 
va u lar orasidagi o ‘tish yo‘llari b e lg ila n g a n m e ’yorlar darajasida 
bo'lishi lozim. D astg o h la r, tikuv m a s h i n a la r i n i n g oxirgi qatorlari 
bilan u sta x o n a devorlari orasidagi m asofa k a m id a 0,5 m b o ‘lishi 
kerak.
U s ta x o n a d a q o ‘l yuvish, ustki va m ax su s k iy im -k e c h a k la r 
s a q la n ish i u c h u n sanitariy a-g ig iyena talab lariga rioya qilgan h o l­
da s h a rt-s h a ro it y aratilgan b o 'lishi kerak.
U s ta x o n a la rn in g m a y d o n id a n o q ilo n a foydalanish, u la r n in g
to za bo 'lish i, a s b o b - u s k u n a la r n in g t o ‘g'ri turishi, estetika t a ­
lablariga rioya qilish va n a m u n a l i ta rtib — b u la r n in g h a m m a s i 
o 'q u v e h ila rn i in tiz o m lilik va davlat m u lk in i ehtiyot qilish r u h id a
tarbiy alash u c h u n k a tta a h a m iy a tg a egadir.
O 'q u v u s tax on alari sa th in i g u r u h d a g i o 'q u v c h ila r s o n id a n va 
bitta o 'qu vch i ixtisosiga m uvofiq m a y d o n m e 'y o rid a n (o'quvchi 
u c h u n 4 —5 m 2, s h u n in g d e k o ‘q itu v c h in in g 5,5—7 m 2 ga teng ish 
o ‘r n id a n ) kelib chiqib an iq la n ad i.