O 'z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L iy va o 'r t a m a X s u s

Darslarda kasb tanlashga yo'llash.
Masal an, o' qituvchi 
o ' q u v ch i l a rn i us ta xo na lar da gi m a s h g ' u l o t l a r dav omi da bajara- 
di gan ishi bilan bog' liq kasblar bilan t anishtiradi. C h u n o n c h i
o ' q u v ch il a r yog' ochga ishlov b e ri s h n i o ' r gan a yot ga nl ar id a d u r a d -
gor, vog' ochsoz, faner qoplovchi, yog' och kesuvchi, r om yasov- 
chi, tokar, p ar ma lov ch i kasblari h a qi da bilib oladilar. B u n d a n
t as hqa ri, o' qituvchi k o r x o na la rd a yog' ochga qo' lda ishlov berish 
bilan bog' liq ixtisosliklar o ' r n i n i egallagan d a s tgohc hi la r kasblari 
h a q i d a h a m gapirib beradi.
O' quvc hi la rga u st ax on al ar da gi m a sh g ' u l o tl a r da met all ga i sh ­
lov berishni o' rgatishda ular q a t or c hi langar lik va d a st goh c hi -
327

---

lar kasblari: t u nu k a c h i chilangar, asbobsoz chilangar, t a ’mir chi
c hilangar, asbobsoz chilangar, tokar, pa rma lovc hi kasblari bilan 
tanishtiriladilar. B u n d a n tashqari, ayrim m av z ul ar n i o'r gani sh 
d a vo mi da metallga ishlov berish korxonalaridagi ishchi kasblar: 
t e r m i k ishlov beruvchi, prokatlovchi, p o ‘lat erituvchi va h oka zo 
kasblari to'g'risidagi t asavvur lari ni kengaytirish m u m k i n .
2. Ekskursiyalarda kasb tanlashga yo'llash.
O d a t d a ekskursi- 
yalarda o' quvchil arni o' quv dastur i doirasidan chiquvchi m a t e ­
riallar bilan tani shti ri shga qulay sharoit yuzaga keladi. Bu i m-
koni yat lar dan o' qu vc hi la rn i kasb tan la shg a yo'llash m a qs a di d a 
foydalanish m u m k i n . Ma sa la n, o'quvchil ar metallga va yog'ochga 
ishlov beriladigan m e xa n ik a sexlariga b o r is hganida u s k u n a l a r n i n g
ko 'p g u r u h va tiplarini ko'radilar. S h u n i n g u c hu n o' qituvchiga 
an a shu u sk un a la r da ishlovchi k i chi k mutaxassis kasblari haqida 
gapirib berish tavsiya etiiadi. A ga r i s hc hi la rning o'zlari o' z ishlari, 
tayyorlavdigan ma hs ul otl ari h aqida gapirib bersalar, o' qu vc hil ar
bu kasblar to'g'risida ko' pr oq t asavvurga ega bo'lishadi.
3. To'garak mashg'ulotlarida kasb tanlashga yo'llash.
To' garak 
m a s hg ' u l o tl a ri d a o' qu v c hi la rn i turli kasblar bilan tani shti ri shga 
ko' pr oq i mk on iy at l ar vujudga keladi. Ag a r o' qituvchi o' quvchini
ishchi k as blar dan biriga, ma sa l an , yog' ochga, metallga ishlov 
berishga moyilligi boiiigini sezsa u o' quvchi bilan ish olib borib, 
u n i n g bilim va m a l a k al a ri n i chuqurlashtirishi, unga yoqadi- 
gan kasbga ni sbat an qiziqish uyg'otishi zarur. To' garakl ardagi
m a s hg ' u l o t l a r o'quvchil arga yuqori s inf lar da m e h n a t t a ’l i m i n i n g
y o' na li sh i ni t an la sh da y or dam beradi.
4. Ishlab chiqarish ustalari, ilg'orlar, tadbirkorlar, ishbilar-
m onlar va m aktabni bitirgandan so'ng moddiy ishlab chiqarish
sohasida ishlayotganlar bilan uchrashuvlar.
O d a t d a , m a z k u r m a k ­
t abni b i ti rg a nd a n keyin b o z or m u n o sa b at la ri s h ar oi ti da ishla- 
y ot gan ki sh i l ar bilan u c h r a s h u v l a r o ' q u v c h i l a r d a k a t t a t aa s s u r o t
qoldiradi.
M e h n a t t a' l imi j ar a yo n i da o' qu v c hi la r t an i s h a d i g a n kasblar 
a n c h a ko'p. S h u n i n g u c h u n , o' qituvchilar o'quvchil arga o' z kasbi 
h a q id a hikoya qilib be ra di gan ishlab chiqarish ustalari, ilg'orlar, 
tadbirkorlar, i sh bi l ar mo n l a rn i t opishda qi ynal ishmaydi. Ishlab 
c hiqar is h topshi riql ar ini bajarishda fan asoslariga doi r bili ml ar-
d a n foydalanish to' g' risida ishlab chiqarish ustalari, ilg'orlar, t a d ­
birkorlar, i s h b i l a r m o n l a r n i n g aytgan gaplari, ayniqsa q i m m a t l i -
328

---

dir. U m u m t a ’lim b il iml ari ga ega b o ‘l m a s d a n , bi ror k a s b - h u n a r n i
m u k a m m a l o ‘r g a n m a s d a n turi b b o zo r iqtisodiyoti j ar a yo n id a
z a m o n talabi darajasida mutaxassis b o ‘lish m u m k i n emasligini 
o 'q uv ch il ar t u s h u n i b olishadi.
Ishlab c hiqa ris h ustalari, ilg‘orlari, tadbirkorlar, i shbi l ar mon -
lar bilan u c h r as h u vl a r k o ‘p i nc ha t a nt a n al i vaziyatda o ‘tadi. Bo- 
lalar m e h m o n l a r g a a ta b sovg‘alar t ayyorlashadi, yaxshi o ‘qiymiz 
de b maj bur iyatl ar olishadi. Bu n d a y t adbi rlar k a tt a tarbiyaviy a h a - 
miyatga ega b o ‘ladi.