Din psixologiyasi
— psixologik va ijtimoiy psixologik
o m illa r n in g diniy ong b ila n s h artlan ganligini, d i n n i n g
insonga t a ’sirini o ‘rganuvchi sohadir. Din psixologiyasi X I X
asr oxiri, XX asrning bo sh larida vujudga kelgan b o ‘lib,
insonni ibodat qilishdagi, d in iy a n ’analarni, r a s m - r u s u m -
larni bajarishdagi hissiy h o latla rin i o ‘rganishni o ‘z o ld ig a
m a q s a d qilib q o ‘yadi. D i n i y p six o lo g iy a n i o ‘r g a n i s h
q u y id a g i y o ‘na!ishlarda a m a l g a osh irilad i: a
) u m u m iy
nazariya:
diniy ong, uning tuzilishi, diniy hissiyot, d i n n in g
sha x s s h a k lla n is h id a g i a h a m i y a t i ; b)
din p six o lo g iy a s i
differensiatsiyasi:
ijtimoiy m u h it va tarixiy davrdan s h a k l-
langan o n g va hissiyot ta d q iq o ti; d) diniy guruh p s ix o -
logiyasi; e) diniy rasm -ru s u m la r psixologiyasi; f) h u r fik r-
lilik t a ’limi psixologiyasi va boshqalar.
Siyosiy psixologiya —
bu ja m iy a tn in g siyosiy h a y o ti -
dagi psixologik xususiyatlar, h o latlar, qonuniyatlar, t a ’s ir -
c h a n lik va t a ’sir o ‘tkazish j a r a y o n la r i kabi j a b h a l a r n i
tekshiruvchi psixologiya sohasi hisoblanadi.
Oila psixologiyasi —
oila psixologiyasini o ‘r g a n u v c h i
fanlararo tadqiqotlarni amalga oshirishni o ‘ziga maqsad qilib
oigan. Oila psixologiyasi oilaning psixologik m u a m m o la rin i
o 'rg a n a d i, u oilaga t a ’sir q iluvchi omillarni, oila h a r b i r
a ’z o s in in g o ‘rnini belgilash n i, e r - x o t in m u n o s a b a t i n i ,
s h a x s l a r a r o m u n o s a b a t n i, y o s h x u s u s iy a tla rin i, j i n s i y
tafovutlarga muvoUq m u lo q o tg a kirishish kabilarni o ‘r g a -
nadi. Oila psixologiyasi t o m o n i d a n to 'p la n g a n m a te ria lla r
oila m ustahkamligini saqlash u c h u n m aslahatlar be ris h d a ,
h a r bir sotsiologik va psixologik dasturlar tuzish da q o ' l l a -
niladi. Shu nin g dck , oila
tip lari, tuzilishi, iyerarxiyasi,
3 Psixologiya
3 3
ularga t a ’sir qiluvchi obyektiv va subyektiv om illar ham
m a z k u r sohaning ta d q i q o t predmetiga kiradi.
B oshqam v psixologiyasi —
jam iy atd a faoliyat ko'rsa-
tayotgan shaxslar, g u r u h la r va jam o a la r o'rtasidagi ishlab
chiqarish bilan bogMiq b o l g a n nazorat, baholash, m u -
nosabat q o n u n iy atla rin i, rahbar faoliyati va xarakterini,
qobiliyati xususiyatlarini tadqiq qiladi.
Fan p six o lo g iy a si —
ilm iy t a d q i q o t o 't k a z i s h n i n g
samaradorligini osh irish u c h u n psixologik t a ’sir omillarini
o ‘rganadi. Fan psixologiyasi fanga oid boshqa sohalar bilan
uzviy bog ‘liq b o llib, ishlab chiqarishda, ilmiy m arkazlarda
ijtimoiy va individual xususiyatlarga ega b o 'lg an psixologik
qonuniyatlarni ta d q iq qiladi, insonning ijtimoiy qobili-
yatlari, aqliy im k oniyatlari ham da ulardan u n u m li foyda-
lanish omillarini ku zatib , tckshirib boradi. Kashfiyotiarni
am alga oshirilish negizlarini, mcxanizmlari, sha rt-sh a ro -
itlari v a u n d a inson o m ilin in g o 'rn i kabi holatlami o'rganadi.
K o m p yu terla sh tirish psixologiyasi —
k o m p y u te r n in g
ishlab chiqarishdagi o 'r n i , psixik aks ettirishga t a ’siri, shaxs
tuzilishining o ‘zgarishini o ‘rganuvchi sohadir. M azkur soha
k o m p y u te r va inson o ‘rtasidagi uzviy m un osab atni ham
tadqiq qiladi, natijada „texnika — inson — texnika“ o ‘zaro
t a ’siri m exanizm ini o ‘rganadi va tekshiradi h a m d a zarur
jabhalarning o ‘zaro t a ’sirini aniqlaydi. Kompyuterlashtirish
i n s o n p six o lo g iy asid a m u ay y a n o ‘z g a ris h la rn i yuzaga
keltiradi, sermahsul tex nik a yaratish tizimini tezlashtirishga
m u h im psixologik asos yaratadi. K om pyuterlashtirishning
bosh m uam m osi — u n in g insonga t a ’sir o 'tkazish mexa-
nizm larini tadqiq qilishdir.
Parapsixologiya
— hozirgi z am on fanining che gara -
sidan tashqaridagi, tu sh un tirish qiyin b o ‘lgan psixik hodi-
salarni o ‘rganadi. Ekstrosensorika — o Lta sezuvchanlik,
telepatiya — fikrni m asofaga uzatish, kelajak haqid a basho-
rat qilish va h o kazo . Parapsixologiyaga qiziqish q a d im da n
m avjud b o ‘lib, u n g a ixlos to hozirgi ku n g acha kamaygani
y o ‘q, goho uni p six o tro n ik a deb atashadi. X irom antiya —
inson kelajagi va u n i n g taqdiri haqida o ld in d a n bashorat
qilishdan iborat n o ilm iy soha. Spiritizm — o 'lg an o d a m la r
a rv o h la ri, ruhlari bilan a l o q a o ‘rnatish m u m k i n , u l a r
ham isha barhayot va biz bilan m u loqotga m u h to j d e g a n
g 'o yan i ilgari suruvchi parapsixologiya sohalaridandir.
Dostları ilə paylaş: |