O zbek iston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxs*js ta’lim vazirligi o rta m a X su s, kasb-hunar ta’lim I markazi



Yüklə 6,64 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə13/184
tarix05.10.2023
ölçüsü6,64 Mb.
#152484
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   184
14-PSIXOLOGIY-E-.G-Goziyev-2011-Darslik

Yosh p six o lo g iy a si —
s h a x s n i n g p six ik r iv o j la n i s h
qonuniyatlarini inson tug‘ilganidan to um rining oxirigacha 
b o l g a n davrni, ya'ni ontogenezni o ‘rganadigan psixologiya 
sohasidir. Yosh psixologiyasi b o la la r psixologiyasi sifatida
XIX asrning oxirida vujudga k clgan b o klib, u fan va te x n ik a
tara q qiy oti, jam iyat talabi a so sid a bolalar psixologiyasi 
taraqqiyotida qollanilgan. Yosh psixologiyasi hozirda bolalar 
psixologiyasi, 
0
‘smirlik va o ‘spirinlik psixologiyasi, yctuklik 
psixologiyasi, gerontopsixologiyani o ‘ziga q a m ra b oigan. 
U in so n n in g o ntogcnezda rivojlanish ja ra y o n id a psixik 
h o l a t la r n in g kechishini, psixik fu n k siy a la rn in g r o li n i, 
ularning o ‘zgarishi, harak atlantiruvchi kuchlarini, m e x a -
nizm lar, t a ’sir o ‘tkazuvchi oby ek tiv va subyektiv o m i l -
larnin g ta r a q q iy o t q o n u n iy a tla r in i ta d q iq qiladi. Y o s h
psixologiyasi u m r o ktishi bilan psixologiyadagi farqlarni
individual-psixologik xususiyatlar o ‘zgarishlarini o ‘r g a - 
n a d i, t a d q i q o t l a r d a m a d a n i y , ijt im o iy - t a r i x iy , m il li y


t a ’sirni hisobga oladi. Yosh psixologiyasining obyektiari 
o ‘ta m u ra k k a b b o ‘lib, u la r rivojlanishlar tara q q iy o tin i 
tekshirishn i a m a l g a o sh iradi. U j a h o n psixologiyasida 
t o ‘plangan b a rc h a n azariy materiallarga, shu ju m la d a n , 
g e n e ti k m o d e l l a s h t i r i s h (L .S .V ig o tsk iy ) m e to d la r ig a , 
egizaklar m etodiga va shu n ga o ‘xshash o ‘ta m urakkab jara- 
yonlarning longityud (uzluksiz) uslubi y o r d a m id a tekshi- 
rishga asoslanadi. Y o sh psixologiyasining y a n a bir asosiy 
vazifasi, bu bola psixik rivojlanishining ijobiy shaklda tashkil 
etish va yosh davrlari inqirozi bosqichlari, jarayonlari va 
paytiarida psixologik y o rd am ko'rsatish cho ra-tadb irlarini 
ishlab chiqishdir. Y osh psixologiyasi pedagogik psixolo­
giyaning ilmiy, a m a liy , tajribaviy asosi hisoblanadi, a m m o
boshq a sohalari bilan h am uzviy, h am a lo h id a faoliyat 
k o ‘rsatadi, in son k a m o lo tin in g o ‘ziga xos xususiyatlari 
t o ‘g ‘risida ijtimoiy aham iyatg a molik m ateriallar to'playdi.
M axsus psixologiya —
psixik n orm al rivojlanm agan, 
tu g 'm a yoki keyinchalik orttirilgan nuqsonlar va yetishmov- 
chiliklar t a ’sirida boMgan insonlarning psixologiyasini ta d ­
qiq qiladi. U n in g b ir n e c h a b o lim lari mavjud: 
patopsixolo-
giya —
kishi rivojlanishi jarayonida psixikaning aynishi, 
miyadagi kasallikning turlicha kechishi, psixikaning ta m o - 
m an izdan chiqishi hollarini o 'rganadi; 
oligofrenopsixo-
logiya
— psixik rivojlanishning miyadagi tu g ‘m a asoratlar 
bilan b o g l i q patologiyasi t o ‘g‘risida tad q iq ot ishlarini olib 
boradi; 
surdopsixo/ogiya —
quloq e s h itis h n in g bu tu n la y
kar b o l i b q o lg ung a q a d a r jiddiy kamchiliklari, nuqsonlari 
bilan sh ug ‘u llan uvch i, bolani voyaga yetkazishning om il- 
kor y o ‘l-y o ‘riqlarini topuvchi, korreksion — tuzatish ish­
larini olib b o ru v ch i sohadir; 
tiflopsixologiya —
xira k o ‘- 
ruvchi va m u tla q o k o kzi ojiz odam larning psixologik rivoj- 
lanishini tadqiq q iluvchi sohadir. Maxsus psixologiyaning 
yana o'ziga xos t o r b o l im la r i mavjud boMib, insonlarning 
kasalligini, n u q s o n i, a q l-id ro k darajasini n u tq faoliyati 
patologiyasiga b i n o a n tadqiqot ishlarini olib boradi.
Q iy o siy p s ix o lo g iy a —
p s ix o l o g i y a n i n g m u r a k k a b
bo'lim laridan boMib, u psixikaning filogenetik holatlari va 
ularning shakllarini tadqiq qiladi. Qiyosiy psixologiyada 
30


h a y v o n la r psixikasi odam larn ik i b ila n qiyoslanadi, u la r
x u lq -a tv o rid a g i o ‘xshashlik va t a f o v u tla rn in g sabablari 
tekshiriladi, harakatlantiruvchi k uchlar, t a ’sir o'tkazuvchi 
vositalar, omillar aniqlanadi. 

Yüklə 6,64 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   184




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin