va istiqlol davrida k o‘plab vatan d osh larim iz irod aviy x a tti- h a r a k a tla r in in g n a m u n a v iy k o ‘r in is h la r in i n a m o y is h qilganlar, bular rasmiy m anbalar va badiiy ad ab iyotlard a keng yoritilgan. Irodaviy faoliyatning yu q orid a bayon etilgan jih a tla ri- dan tashqari, uning o ‘ziga x o s p sixologik xususiyatlari h am m avjuddir va ular m uayyan tavsiflar asosida talqin q ilin a d i. Irodaviy faoliyat yoki alohida iroda aktini (lo tin ch a actus — harakat degan m a'n on i a n g la ta d i) am alga o sh ir ish n in g xususiyatlaridan biri — bu b ajarilayotgan h a rak atlarn in g erkin ckanligini (bunday q ilsa h am , unday qilsa h am b o ‘la- di) shaxs tom on id an anglashdir. U shbu jarayond a sh axs h ech bir narsani uddasidan chiqm aydigan yok i v aziy a tg a t o ‘la -to kkis tobelik qiladigan, qolaversa yuzaga kelgan sharoit talablariga so'zsiz, b o ‘ysunadigan k ech inm alar hukm sur- m aydi. Shu tufayli, shaxs b ir qarorga k elishn ing e r k in lig i, m ustaqilligi bilan uyg'u n lashgan k ech inm alar h uk m su - rishi m u m k in. M azkur qarorga kelishdagi erkin lik hissi in s o n n in g o 'z niyatlari bilan harakatlari ro'yobga ch iq ish ig a m as’uliyat yoki javobgarlik tu yg'u si kechishi bilan iz c h illik kasb etadi. Y uqoridagi m u lohazalarn i yanada jid d iyroq a n g la sh u ch u n p sixologiya olam id agi ba'zi hodisalarga m urojaat qilish maqsadga muvofiqdir. H ozirgi davrda p sixologiya fani nam oyandalarini keskin ikki qutbga ajratgan h o ld a ta h lil va talqin qilishning umri tugadi, lekin bu g loyalar, n a zariy a- lar o ‘rtasida q a ra m a -q a rsh ilik la r m avjud e m a s , d e g a n
