larni, inson ustidan qilingan har qanday zo‘ravonlikni qoralay-
di, chinakam axloq hamisha ilmga, biJimga asoslanishiga e’tiborini
qaratadi.
0 ‘rta asr m usulm on faylasuflari ning erkin fikrlash
an’analarini davom ettirgan Abu Ali ibn Sino insonni kamo-
lotga yetkazuvchi kuch — chinakam muhabbatdir, deb biladi.
Uning fikriga asosan, muhabbat umuminsoniy voqea bo‘lib,
insonga «koyhaniy (kosmik) quwat» ato etadi. Muhabbat in
sonning butun ruhiy-ma’naviy olamini qamrab oladi, ezgulik-
ka, xayrli, savob ishlarga undaydi. Lekin ishq-muhabbat ham i
sha ham ezgulikka olib boravermaydi. Chunki muhabbatning
ikki qutbi bor. Birinchi qutbi yaxshilik, ezgulikka qaratilgan
bo‘lsa, ikkinchi qutbi insondagi hirsiy-hayvoniy istaklarni
uyg‘otishga qaratilgan bo'ladi. Mabodo inson tanasidagi o ‘sha
hirsiy-hayvoniy quw at g‘olib kelsa, uning ruhiy-ma’naviy ola-
mi yemiriladi, inson baxtsizlikka giriftor bo'ladi. Agar inson
ning ruhiy-ma’naviy olamida «Aqli kull» ustuvorlik qilsa u,
shubhasiz, baxt-saodatga erishadi.
Abu Ali ibn Sino o‘zining «Solomon va Absol»1 asarida
insonning ruhiy-ma’naviy yetukligini va o‘z navbatida insonni
ruhiy-ma’naviy tubanlashuvini tasvirlashga harakat qiladi. Asarda
insonning ruhiy-ma’naviy yetukligi ukaning akaga sadoqati yor
damida tasvirlansa, insonning ruhiy-ma’naviy tubanlashuvi Ab-
solning akasi Solomonning yengiltak, zohiriy go‘zallikka o‘ch
xotini misolida, uning turli makr-u xiylalarini tasvirlash orqali
ochib beriladi. Solomonning xotini hayvoniy-shahvoniy hirsga
berilib, o‘z qaynisi Absolni tuzog'iga tushurishga kecha-yu kun-
duz harakat qiladi. 0 ‘z maqsadiga erishish uchun turli-tuman
g‘ayriinsoniy qiliqlar, makr-u hiylalardan ustakorlik bilan foy-
dalanadi. Lekin yanganing ruhiy-ma’naviy tubanlashuvidan Ab-
solning ruhiy-ma’naviy yetukligi ustun keladi. Axloqiy tubanlik
ustidan axloqiy yetuklik g‘alaba qiladi2.
Dostları ilə paylaş: 
