O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol


Uvatov U. M ahmud az-Zamaxshariy. Toshkent, 1995



Yüklə 3,66 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə130/318
tarix28.11.2023
ölçüsü3,66 Mb.
#169347
1   ...   126   127   128   129   130   131   132   133   ...   318
Inson falsafasi. Choriyev A

1 Uvatov U. M ahmud az-Zamaxshariy. Toshkent, 1995.
2 Abu-l-Qosim M ahm ud az-Zam axshariy. N ozik iboralar.Toshkent, 1992. 49—63-
betlar.
3 O'sha asar, 59, 74-betiar.
178


lardan biri ekanligini ta’kidlab, odamlarning xotirasi eng kuch- 
lisi, ularning ichidagi eng unutuvchisidir, ko‘ngillarning eng 
yumshog‘i, salobatliligi-yu shafqatlisidir, deydi. 0 ‘z navbatida, 
nodon kishilar haqida so‘zlab, ahmoq kishi bamisoli tumov 
kishi gulning hidini sezmaganidek, hikmat lazzatini bilmaydi, 
deb ta ’kidlaydi1.
Adab-axloqli kishi, Zamaxshariyning yozishicha, hamisha 
to ‘g‘ri so‘zlash, ya’ni to ‘g‘ri so‘zli bo‘lishi darkor. To‘g‘ri so‘zli 
odamlar soni qancha ko‘p bo‘lsa jamiyat turli nopokliklardan 
shuncha tez tozalanadi. Chunki to ‘g‘ri va haq yoidan yurgan 
kishining yurishi arslon yurishidan ko‘ra ham mahobatliroqdir 
(haybatliroqdir). Qayerda to ‘g‘ri so‘zli odamlarning fikr-mulo- 
hazalari inobatga olinmasa, haqiqatni tinglashdan quloqlar to‘sib 
qo‘yilgan, mulohaza-yu zehnlar tadbir-u tafakkurdan ajratilgan 
bo‘lsa, o'sha yerda shaxs bilan jamiyat orasidagi ziddiyatlar 
borgan sari kuchayib boraveradi, inson kamoloti uchun zarur 
bo‘lgan ijtimoiy shart-sharoitlar zaiflashaveradi2.
XI asrning talantli shoiri va mutafakkiri Yusuf Xos Hojib,3 
inson kamoloti jamiyat bilan bevosita bog'liq ekanligini isbot- 
lashga urindi. Inson faqat jamiyatda, boshqa kishilar bilan bo'lgan 
muloqotda, turli munosabatlar, ijtimoiy foydali mehnatga .ish­
tirok etish jarayonida kamolotga yetadi, degan fikrni bayon qiladi. 
Jam iy atn i harakatga keltiruvchi kuch — mehnatkashlar (de- 
hqonlar, hunarmandlar, chorvadorlar) ekanligini alohida qayd 
etadi. Jamiyatni boshqarishda yurtboshilar, hokimlar, beklaming 
adolatli bo‘lishi hal qiluvchi ahamiyatga ega ekanligini dalillab 
berdi. Ayniqsa, hokimlar bilan tobelar orasidagi turli munosa-

Yüklə 3,66 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   126   127   128   129   130   131   132   133   ...   318




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin