O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol

T o‘g ‘rilik bo ‘Isaydi falakning ishi,
Yoqtirgan b o ‘lardi uni har kishi.
Dunyoning ishida b o ‘lsa adolat,
B o ‘lmasdi donolar k o ‘nglin og‘rishi.4
Yuqoridagi misralardan ko‘rinib turibdiki, Umar Hayyom 
inson borlig‘i yaratuvchisining pala-partish, adolatsiz ishlaridan 
qattiq xafa bo‘ladi. Odamlar turmush tarzidagi g‘ayriinsoniy mu- 
nosabatlami bartaraf etishga butun umrini baxshida etadi. Af- 
suski, butun umri davomida bir kun ham shod-xurram, xo- 
tiijam yashay olmaydi. Butun umri davomida adolat istadi, lekin 
uni topolmadi. Armonlarga to'la umri barbod bo‘ldi.
1 Qarang: Umar Hayyom. Ruboiylar. Toshkent, 1991, 85-bet.
2 Qarang: O'sha asar, 112-bet.
3 Qarang: 0 ‘sha asar, 99-bet.
4 Qarang: O lsha asar, 107-bet.
174

---

Armon i!a umrim ayladim barbod,
Umrimda biron кип bo ‘lolmadim shod.
Qo ‘rqamenki umrim bermas omonlik,
Adolat istab men dod etarmen, dod.'
0 ‘rta asrning mashhur tabiatshunos olimi, faylasufi Umar 
Hayyom borliqning turli shakllari orasidagi o‘zaro aloqadorlik 
qonunlarini ochib berishga munosib hissa qo‘shdi. Borliqning 
shakllari doimo o‘zgarishda, bir ko‘rinishdan boshqa ko'rinishga 
o ‘tib turishini har tomonlama asoslab berdi. Lekin inson 
borlig‘ining o‘ziga xos xususiyatlarini aniqlash o‘ta murakkab, 
hali unda bilinishi zarur bo‘lgan muammolar bisyor ekanligini 
ko‘rib, taajjubdan, hayratdan yoqa ushlaydi. Borliqning turli 
shakllari orasidagi o‘zaro aloqadorlik qonunlarini yaratishda aql 
imkoniyatlarini (ratsionalizm) har tomonlama ulug'lagan allo- 
ma, inson borlig‘idagi muammolar, qusurlarni bartaraf etishda 
aql imkoniyatlari zaiflik qilishini ilg‘ab oldi.
Umar Hayyomning fikriga muvofiq, inson bilimi, ilmi bi­
lan emas, balki o‘zining ahd-u vafosi, so‘zi bilan ishining 
birligi, sadoqati, lafzining halolligi bilan ulug‘.