O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol

Meni ayladilar dunyoda mavjud,
Hayotda topganim hayrat, taraddud.
Ф Bu y o ‘lni o ‘tdim-u tushunolmadim,
Kelmagu ketmakdan ne ekan maqsad?!3
Men keldim-u, dunyo ko'rdimi foyda!
Ketsam, martabasi osharmi? Qayda?
Hech kim tushuntirib bera olmadi:
Kelishim — ketishim sababi qayda4.
Umar Hayyom insonning yaratuvchisiga kinoya qilib, uning 
butun borlig‘ini o‘zing yaratgan bo‘lsang, butun taqdir-iqbolini 
o‘zing belgilagan bo‘lsang, boshqacha aytganda, loyini o‘zing 
qorigan, o‘rish-arqog‘ini o‘zing o‘rgan bo‘lsang, nega uning
1 Qarang: Umar Hayyom. Ruboiylar. Toshkent, 1991, 41, 117-betlar.
3 Qarang: 0 ‘sha asar, 39, 41-betlar.
4 Qarang: 0 ‘sha asar, 61-bet.
5 Qarang: 0 ‘sha asar, 62-bet.
173

---

xulq-atvori, xatti-harakatidagi qusurlar uchun birovini jannat- 
ga, birovini do‘zaxga yuborasan? Uning manglayidagi yaxshilig-u 
yomonliklarni ham o‘zing yozgansan-ku? — deydi.
Yo rab loyimni-ku, qorgan o ‘zingsan,
O ‘rish-arqog‘imni o ‘rgan o ‘zingsan.
Yomonmanmi, yaxshi, men qandoq qilay!
Taqdir manglayimni bergan 
0
‘zingsan
! 1
E, inson borlig‘ini yaratgan ulug‘ zot, unga ko'rsatayotgan 
sitamlaring, azoblaring o ‘zingga yaxshi ma’lum-ku? Yomonga 
ne’mat, yaxshiga kulfat ato qilganing ham o‘zingga oynadek 
ravshan-ku? Bu nima qilganing, nima alaming? Nima balo, 
o‘zing insonning dushmanimisan?2.. deb yozadi.
Umar Hayyom inson borlig‘ining yaratuvchisi bilan bo‘lgan 
bahs-munozarani davom ettirib, bu olamda aybsiz-gunohsiz biron 
odam bormi? Mabodo bor bo‘lsa, qanday qilib u gunoh qil- 
may yashay oldi? Yomonlik qilgan odamga yomonlik qaytar- 
sang, unda sen bilan mening farqimiz ne bo‘ldi, ayt, Parvar- 
digor!3, deya nola qiladi.
Umar Hayyomning e’tirof etishicha, olamni yaratuvchisi- 
ning ishi to‘g‘ri bo‘lganda edi, shubhasiz, uni hamma yoqtirardi. 
Dunyoning ishlarida to ‘g‘rilik, adolat bo‘lsa edi, donolarning 
ko‘ngli og‘rimasdi.