O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol

Faqat ilm bilan balandmas odam,
Ahd-u vafo bilan baland-past odam.
S o ‘zi bilan ishi bir kelsa agar
0
Har narsadan baland, muqaddas odam.2
Mutafakkirning e’tirof etishicha, zamon tashvishlarga, sitam- 
larga, g‘am-g‘ussalarga, armonlarga to ‘la bo‘lgan bir sharoitda 
aqldan foyda yo‘q, bunday holatda aqlsiz kishiga jahon unum- 
dor bo'ladi. Shuning uchun menga aqlimdan benasib qiladigan 
(irratsionalizm) narsani bering, zora zamon menga hamroh 
bo‘lsa:
Bu zamon aqldan foyda y o ‘q zinhor,
Aqlsiz kishiga jahon unumdor.
Aqlimni olguvchi narsani keltir,
Shunda zora zamon menga b o ‘lgay yor.3
Umar Hayyomning ta’kidlashicha, insonni bir lahza bo‘lsa
' Qarang: V m ar H ayyom . Ruboiylar. T oshkent, 1991, 124-bet.
2 Qarang: 0 ‘sha asar, 45-bet.
Qarang: 0 ‘sha asar, 42-bet.
S75

---

ham, aqlidan benasib qiladigan, dunyoning tashvishlaridan, si- 
tamlaridan ozod, xoli qiladigan qudrat — may, sharobdir. 
M ay ichsa gado ham sulton b o ‘ladi,
Tulki ichsa, sheri g'arron b o ‘ladi.
Yosh ichsa keksalik sharafm quchar,
Keksa ichsa yoshu chaqqon bo ‘ladi.1
May, sharob shunday bir qudratli mo‘jizaki, mabodo uni 
toqqa bersang, hatto tog‘ ham o‘yinga tushadi. May tarbiyasizga 
tarbiya beradi, uni shaxs darajasiga ko‘taradi. Shunday qilib, 
nishopurlik allomaning ta’kidlashicha, may ichsang o‘zligingdan 
bexabar bo‘lasan, dushmanlaringni yer bilan yakson qilasan. 
Hushyorlik esa foydasiz, chunki uning oqibati g‘am, dilni o‘rtab 
yaralashdan boshqa narsa emas2. Lekin may ichganda, me’yorini, 
o‘lchovini unutib qo‘ymaslik; uni qayerda, kim bilan ichishni 
bilish; yashirin, pinxona, ezma, rasvo bo'lmasdan, hayo bilan 
ichish; ichganda birovni ranjitmaslik, devona bo‘lmaslik darkor3.
Umar Xayyom mayni, sharobni quvonish, shod-u xurram- 
lik deb, yoki din-u odobdan kechish uchun ichmasdi, balki 
bir dam bo‘lsa ham bu dunyoning tashvishlaridan, muammo- 
laridan jon-u dilini ozod qilish, o‘zlikdan bir nafas bo‘lsa ham 
kechish uchun ichardi.