O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol

1 Mahmudov T. «Avesto» haqida. Toshkent, 2000, 19-bet.
2 Abu Rayhon Beruniy. Qadimgi xalqlardan qolgan yodgorliklar. Tanlangan
asarlar. Birinchi jild. Toshkent, 1968, 38-bet.
29

---

m ustahkam o ‘rnashib olgan zardushtiylik ta ’limotini yo‘qotib 
yuborishga qaratilgan edi.
Zam onlar o ‘tishi bilan Eron va Turon xalqlari o ‘zlarining 
qalblaridan mustahkam o ‘rin egallagan «Avesto»ni tiklashga ki- 
rishdilar. Yodnomaning parokanda qismlarini to ‘plashda, zar­
dushtiylik qoidalarini saqlab qolishda Eron va Turon shohlari: 
G ushtasp, Baloshi A shkoniy, A rdasher Bobakon, Shopuri 
A rdasher, Shopur ikkinchi, Xusrav A nushervonlar fidoyilik 
qildilar1. Sosoniylar sulolasi hukm ronlik qilgan zamonlarda (mi- 
lo d n in g I I I —IV asrlari) «Avesto» qayta tiklangan, yangi 
ko‘rinishda namoyon b o ‘ldi. Zardushtiylik Sosoniylar imperiya- 
sining rasmiy dini darajasiga k o ‘tarildi. Afsuski, Yodnomaning 
tiklangan nusxalari ham , milodning V II—V III asrlarida, Eron 
va Turon mamlakatlariga islom dini kirib kelishi bilan yo‘q qilib 
tashlandi. Shunday bo'lishiga qaramasdan, o ‘sha buyuk madaniy 
merosning to ‘rt kitobi: «Yasna», «Videvdat», «Yasht», «Vispa- 
rad» qayta tiklandi va bizning zamonamizga yetib keldi. Bu ki- 
toblar o ‘z mazmuniga ko ‘ra turli vazifalarni bajargan. Jumladan: 
«Yasna» (Yosin), 17 bobdan iborat bo‘lib, turli duolar va 
bashoratlar yig'indisidan tashkil topgan. Shuningdek, unda 
«Avesto»ning eng qadimiy qismi «Got»lar ham o 'rin oljgan. 
«Got»lardagi asosiy g‘oya: «ezgu flkr, ezgu kalom, ezgu amal» 
birligini ta ’minlashga qaratilgan bo ‘lsa, «Videvdat» 22 bobdan 
iborat bo ‘lib, butun olam ning yaratuvchisi Ahura M azdaning 
dushm anlari bo'lgan yovuz devlar, ins-u jinslarga qarshi kurash 
olib borishga m o'ljallangan qonun-qoidalar, turli gunohlardan 
poklanish marosimlari, saxovatli bo'lishga qaratilgan rasm -ru- 
sum lar (chunonchi, o‘likni yerga ko‘mish, yolg‘on va’da bergan 
kishini jazolash, ayollarga bo'lgan munosabat, it boqish haqi- 
dagi qoidalar) to ‘plamidir. «Yasht» turli ruhlar sha’niga aytil- 
gan, kuylanishi savob hisoblangan qo‘shiqlar (gimnlar) to'plam i 
(24 bobdan iborat) b o ‘lsa, «Visparad» olamni bilishga doir 
pand-u nasihatlar, unga hukm ronlik qilishga qaratilgan ham d-u 
sanolar to ‘plamidan iborat2.
Zardushtiylik shakllanib, undagi asosiy g‘oyalar kishilar qal- 
bidan mustahkam o ‘rin egallay borishi bilan, uning muqaddas