O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol
Sunna arabcha so ‘z b o ‘lib, urf-odat, an’ana, xatti-harakat tarzi degan m a’noni
Yüklə 3,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1 Sunna arabcha so ‘z b o ‘lib, urf-odat, an’ana, xatti-harakat tarzi degan m a’noni
bildiradi. 130 likning avj olib borishi oqibatida qalbaki, yolg‘on hadislar ham vujudga kela boshladi. Turli ijtimoiy guruhlar, tabaqalar- ning vakillari o‘z manfaatlarini himoya qilishga qaratilgan hadis lar to ‘qib, odamlar orasiga tarqata boshladilar. Ana shunday sharoitda hadislarni tartibga solish va ularni ishonchli man- balarda rasmiylashtirish zaruriyati ortib boraverdi. Bunday holat xalifalik hududidagi mamlakatlarda hadisshunoslikning rivojla- nishiga katta turtki bo‘ldi. Muhammad payg'ambar hayotligi vaqtidayoq boshlangan hadislarni yig'ish VIII asr o'rtalariga kelib butun bir fanga — hadisshunoslikka aylandi, VIII—IX asrlarga kelib, hadis ilmi bilan musulmon dunyosida mingdan ortiq olim1 shug‘ullana boshladi. Hadisshunos olimlar — mu- haddislarning tinimsiz m ehnatlari tufayli hadislar nafaqat musulmon madaniyati, balki umuminsoniy m a’naviy madani- yatning muqaddas manbaiga aylandi. Hadisshunoslik uchta yirik: «musnad», «sahih» va «sunan» yo‘nalishlari bo‘yicha rivojlanib bordi. Hadisshunoslikning «mu snad» yo‘nalishi muhaddis olimlardan Abdulloh ibn Musa; Imom Ahmad ibn Hanbal asarlarida rivojlantirilgan bo‘lsa, «sahih» yo‘nalishiga Ismoil Buxoriy asos soldi. «Sunan» yo'nalishini shakl- lantirishda esa Abu Dovud, Iso Termiziy, an-Nasoiy, Ibn Mo- jalarning xizmatlari beqiyos bo'ldi. «Musnad» yo'nalishida yaratilgan to ‘plamlarda hadislar rivo- yat qilgan muallifning ismi, o ‘sha muallifning islom dinini qabul qilgan vaqtiga qarab alifbo tartibida joylashtirgan bo‘lsa, «sahih» yo‘nalishdagi hadislar faqat uning ishonarliligi, to‘g‘riligiga qarab o'rinlashtirilgan. «Sunan» yo‘nalishidagi hadislar to'plamida na faqat to‘g‘ri, nafaqat ishonchli, balki «zaif», «qalbaki» hadislar ham o‘rin topgan. Hadisshunoslik rivojida movarounnahrlik allomalarning ham hissalari ulkan bo‘ldi. Movarounnahrda hadis to‘plamini birinchi bo'lib Abdulloh ibn Muborak al-Marvaziy yaratdi. Shuningdek, vatandoshlarimizdan Imom Ahmad ibn Hanbal al-Marvaziy, Is’hoq ibn Rahovayh al-Marvaziy, Imom al-Haysam ibn Qulayb ash-Shoshiy, Abu Bakr Ahmad ibn Muhammad al-Barakotiy, Yüklə 3,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|