O ’zbekiston respublikasi oliy va o ’rta maxsus ta'lim vazirligi nizomiy nomli toshkent davlat pedagogika universiteti

Abu Rayhon Beruniy 
(973-1048) koinotdagi hodisalami taraqqiyot qonunlari 
bilan narsa va hodisalarining o ’zaro ta'siri bilan tushuntirishga urinadi. U 
tabiatshunos sifatida tabait haqida quyidagicha fikr yuritadi: “Ekin va nasi qoldirish 
bilan dunyo to’lib boraveradi”
Beruniy “Saydana” asarida 1116 turdagi dori-darmonlarni tavsiflagan. Ularning 
750tasi turli o’simliklardan, lOltasi hayvonlardan, 107tasi esa minerallardan olinadi. 
Har bir o’simlik, hayvon va minerallaming xossalari, tarqalishi va boshqa 
xususiyatlari keltirilgan.
Abu Ali ibn Sino 
(980-1037) jahon fani va madaniyati taraqqiyotiga buyuk 
hissa qo’shgan olimlardan biridir. Yirik qomusiy olim sifatida u o ’z davri ilm- 
fanining deyarli barcha sohalari bilan shug’ullangan. Turli yozma manbalarda uning 
450dan ortiq asar yozganligi eslatiladi. Bizgacha esa 24tasi etib kelgan.
108

---

Ibn Sino asarlari orasida uning mashhur "Tib qonunlari" nomli shoh asari 
tibbiyot ilmining qomusi hisoblanadi.” Agar duneda chang va g'ubor bo’lmasa 
insoniyat ming yil umr koTardi’’ deb aytgan edi Olimning juda ko'p qimmatli 
tikrlari, Jumladan, uning inson sog'lig'ini saqiash haqidagi, parhez, gigena 
to’g’risidagi xulosa va maslahatlari hanuzgacha o 'z ahamiyatini yo'qotmagan. U 
barcha yoshdagi klshiiar uchun jismoniy mashg'ulotlar bilan shiig'ullanishni tavsiya 
etgan
Zahiriddin Muhammad Bobur 
(1483-1530) faqat shoirona bo'lmay. balki 
tabiatshunos ham boTgan. Boburining eng yirik asari “Boburnoma" asarida shoirning 
koTgan kechirganlari, borgan joylarining tabiati, boyligi, odamlari, urf-odatlari. 
hayvonot, o'simliklari va boshqalar tasvirlangan. Наг bir kasb egasi bu kitobdan 
o'ziga keragicha maTumol topadi. Asar muhim atamalar manbalarga boy. Unda er, 
SUV. 
havo turli tabiiy hodisalarga legishli xalq so'zlari ko'plab topiladi.
Bobur har bir xududni maTum bir tartibda tasvirlaydi. Avvalo joyning geografik 
o ’rni, qaysi iqlimga mansubligi, shifobaxsh joylari, o’simliklari, qazilmalari, 
hayvonoti va aholisi haqida ma'Iumotlar beriladi.
Bobur ajayib botanik bo’lgan. U o'simliklarni sevgan va yaxshi bilgan.
Bobur o’zi bo’lgan joy laming tabiati va o'ziga xos xususiyatlarini jonajon vatani 
Andijon bilan taqqoslaydi, u ayniqsa gullar. manzarali hamda mevali daraxtlarni 
ko’paytirishga, ularning tarqalishiga e'tibor bergan.
*