O ’zbekiston respublikasi oliy va o ’rta maxsus ta'lim vazirligi nizomiy nomli toshkent davlat pedagogika universiteti

Birinchi turi. 
Tinch oilalar mehnat ijtimoiy, siyosiy va madaniy hayotda faol 
ishtrok etayotgan ko’pchilik oilalar kiradi. Bu turdagi oilaga ota-onalar va bolalar 
o’rtasida ma'naviy yaqinlik, aqlli va • me'yordagi talablar bolaning ijtimoiy 
munosabati me'yorlarini muvaffaqiyatli o’zlashtirishi xosdir.
Ikkinchi turi. 
YUzaki tinch oilalar. Bu turdagi oilalarga oila azolari tomonidan 
bolalarga qo’yiladigan talablar bir xilda bo’lmasdan, stixiyali tarzda bo’ladi. Bunda 
bolanig imkoniyatlari hisobga olinmaydi. Bolaning hayoti noto’g’ri tashkil etiladi. 
Tarbiyaning bu turida ota-onaga nisbatan hurmatsizlik, ularning talabini bajarmaslik 
kabi xolatlar rivojlanishi mumkin. YUzaki tinch oilalar bilan ishlashda tarbiyachi ota- 
ona diqqat e'tiborini oiladagi psixoiogik vaziyatni, ota-onalar o’rtasidagi munosabat 
yo’nalishini o’zlashtirishga qaratadi.
Notinch oilalar.
Bunday turdagi oilalarda ma'naviy qiziqishlar kam bo’ladi. 
Sunday oilalarga ishlab chiqarish, oilaviy vazifalarga befarq munosabatda bo’lish, 
oilaviy an'analarga e'tibor bermaslik, uy ishlariga loqayd munosabatda bo’lish xos 
bo’ladi. Bola qo’rs, qo’pol, urishqoq bo’lib qoladi. Kattalar va Jamoa tartiblariga 
bo’ysinmaydi. “Tarbiyasi og’ir” bolalarning ko’p qismi ana shunday oilalarda 
etishadi. 
Zamonaviy 
sharoitlarda 
notinch 
oila 
muammosi 
eng 
dolzarb 
muammolardandir. Oila - maktabgacha ta’lim yoshidagi bola uchun birinchi ijtimoiy 
muhitdir. Agar u notinch bo’Isa, bolaning sog’lig’iga ham, uning xulqiga ham salbiy 
ta'sir Ijo’rsatadi. Bu xildagi oilalarni bolalari taqdiriga ular qatnaydigan maktabgacha
157

---

la lim muassasasi befarq qaramasligi kerak. Tarbiyachi bolalarning salomatligi, xulqi 
o 'z
tcngdoshlari bilan munosabatini doimo kuzatib boradi va kichik insonlar qalbiga 
qanday kcchinmalar yuz berayolganini sezadilar .
To'Uqmas oilalar. 
Bu turdagi oilada ota onadan biri bo’lmaydi. Sunday 
oilalarda ota-onalardan birining yo’qligini bildirmaslik uchun oila azoiaridan bar 
birining bolaga ta'sirini kuchaytirish, bola o'zaro munosabatlarda kamchilik 
sezmasligi uchun bola tarbiyasiga oiladan ketgan a'zoni boshqa qarindoshlarini jalb 
qilish muhimdir. SHunday qilib maktabgacha ta'Iim muassasalarida oila bilan ishlash 
o'ziga xos xususiyatga ega bo'lib, oilaning turiga bog'liq xolda o ’tqaziladi. 
Maktabgacha ta'Iim muassasining oila bilan ishlash tizimida aniq maqsad, mazmun 
bo'lishi kerak. 01ач)па1аг bilan hamkorlik borasida avval erishilgan yutuq va 
tajribalarning natijalarini tahlil qilib, xilma-xil va o'zaro bog'liq bo'lgan shaki va 
usullar yordamida rcjali ishlarolib borish maqsadga muvoUq bo'ladi .
3. Maktabgacha ta'Iim muassasining ota-onalar bilan
hamkorlikdagi ishining mazmuni va usullari
M l'Mning ota-onalar bilan ishlashining jamoa tarzida va yakkama-yakka xolda 
ishlash shakllarini mohirlik bilan qo'shib olib borish, keng aholi orasida pedagogik 
tashviqol ishlarini tashkil etish tut'ayli bolalarni tarbiyalshda ijobiy natijalarga 
erishish mumkin. MTMi xodimlarini ota-onalar va oila bilan hamkorlikdagi 
ishlarining eng keng tarqalgan shakllaridan bir qanchasini keltiramiz;
- 
ota-onalar bilan yakkama-yakka ishlash.
Ilg'or pedagogik tajribalarni 
ko'rsatishicha, ishning bu turi katta ahamiyatga ega. Bunda tarbiyachi oila*va 
bolaning shaxsiy xususiyatlarini o'rganib ularni o'zining tarbiyaviy ishida xinbga 
oladi. MTMIarimiz tajribasida ota-onalar bilan yakkama-yakka olib boriladigan 
ishlarning turli xil shakllari aniqiangan; oilaga tarbiyachining borishi, ota-onalar 
uchun suhbat o'tkazish, ularga maslahatlar berish, ota-onalarning MTM hayoli bilan 
tanishishlari.
-