Odam anatomiyasi
Yüklə 10,25 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Pastki tugash suyaklari Pastki tugash suyaklari (ras. 215; ras. 207, 213, 214) tog’a sifatida rivojlanadi. Chanoq suyagi, os coxae, uchta birlamchi suyaklanish nuqtalari va bir nechta (8 tagacha) qo’shimcha nuqtalardan rivojlanadi. Birinchi nuqta yonbosh suyagi, os ileum, da – xomilaning 3 oylikda, o’tirg’ich suyagi, os ischii, da – 4 – oyda va qov suyagi, os pubis, da – 5 – oyda hosil bo’ladi. Ko’st kosasi soxasida uchchala suyak bir-biri bilan tog’ay qavati orqali brikkan bo’lib, 16 - 18 yoshda qo’shimcha suyaklanish nuqtasi hosil bo’lishi tufayli bir-biriga qo’shilib ketadi. Bu nuqtalar chqurliklar, bo’rtmalar, suyakning alohida qirg’oqlarida ham hosil bo’ladi. Barcha nuqtalarning qo’shilishi 20 -25 yoshda sodir bo’ladi. Butun chanoq bir qancha shakil va o’lcham o’zgarishlariga uchraydi. Jinsiy farqlar 8 – 10 yoshda hosil bo’ladi. Bolalarda chanoqning vertikal o’lchami, qizlarda esa – ko’ndalang va oldindan orqaga tomon o’tgan o’lcham kattaroq bo’ladi. Son suyagi, os femoris, 5 ta suyaklanish nuqtasidan rivojlanib, ularning bittasi birlamchi qolgan 4 tasi esa ikkilamchidir. Birlamchi nuqta xomilaning 2 – oyida hosil bo’ladi; undan suyak tanasi shakillanadi. Ikkilamchi nuqtalar turli vaqtda paydo bo’ladi; xomiladorlikning oxirlarida – son pastki epifizining suyaklanish nuqtasi, 1 – yoshning ohiri va 2 – yoshning boshlarida – son yuqorigi epifizining suyaklanish nuqtasi, 3 – yoshda katta ko’st tog’ayida, 8 – yoshda son suyagi kichik ko’stining tog’ayida suyaklanish nuqtalari paydo bo’ladi. Yuqorigi epifiz va ko’stlarning suyak murtaklarini son suyagi diafizi bilan qo’shilishi 16 – 20 yoshda amalga oshadi. Tizza qopqog’i, patella, qizlarda 2 – yoshda bolalarda esa 4 – yoshda hosil bo’luvchi bitta suyaklanish nuqtasidan, tog’ay asosida rivojlanadi; suyaklanish jarayoni 16 – 20 yoshda yakunlanadi. Katta boldir suyagi, tibia, tog’ay murtaklari ichida hosi bo’luvchi to’rtta suyaklanish nuqtalari: xomiladorlikning 2 – oyligida hosil bo’luvchi bitta birlamchi va xomiladorlikning 9 – oyligida proksimal epifizda, 1 – yoshda pastki epifizda hamda 18 – yoshda katta boldir suyagi g’adir-budirligida hosil bo’luvchi uchta ikkilamchi suyaklanish nuqtalaridan rivojlanadi. Suyak epifiz va apofizining diafiz bilan qo’shilishi turli yoshlarda – 16 – 18 dan 20 – 24 yoshgacha sodir bo’ladi. Kichik boldir suyagi, fibula, 3 ta suyaklanish nuqtalari: xomilaning 2 –oyligida hosil bo’luvchi bitta birlamchi (undan tana va epifiz qismlari hosil bo’ladi) va bola hayotining 1 – yilida pastki, 3 – 5 yoshlida yuqorigi epifizda hosil bo’luvchi ikkita ikkilamchi suyaklanish nuqtalaridan rivojlanadi. Yagi epifizlarining diafiz bilan qo’shilishi turli yoshlarda pastki epifiz 17 – 20, yuqorigi esa – 19 – 21 sodir bo’ladi. Oyoqning kaftusti suyaklari, ossa tarsi, quyidagi tartibda rivojlanadi: oshiq suyagi, talus, xomiladorlikning ohirgi oylarida hosil bo’luvchi bitta suyaklanish nuqtasidan rivojlanib; suyaklanish jarayoni 8 yoshda yakunlanadi. Tovon suyagi, calcaneus, ikkita suyaklanish nuqtasi: xomilaning 6 – oyligida hosil bo’luvchi bitta birlamchi va 9 yoshda hosil bo’luvchi ikkilamchi suyaklanish nuqtalaridan rivojlanadi. Ikkilamchi suyaklanish nuqtasidan tovon suyagining do’mbog’i hosil bo’ladi. Suyak qismlarining qo’shilishi 16 – 18 yoshda yakunlanadi. Qayiqsimon suyak, os naviculare, hayotning 3 – 5 yillarida hosil bo’luvchi bitta suyaklanish nuqtasidan rivojlanadi. Ponasimon suyaklar, ossa cuneiformia, har biri alohida suyaklanish nuqtalaridan rivojlanadi: III ponasimon suyak 1 – yosh ohiridam II 3 – yoshda va I esa 3 – 4 yoshda suyaklanadi. Kubsimon suyak, os cuboideum, ko’p holarda xomiladorlik vaqtida, kamdan-kam hollarda esa bola hayotining 3 – 6 oyligida hosil bo’luvchi bitta suyaklanish nuqtasidan rivojlanadi. Oyoq kaft suyakllari, ossa metatarsialia, 5 tabo’lib, ularning har biri ikkita suyaklanish nuqtalari – birlamchi va ikkilamchi, rivojlanadi. Birlamchi nuqta dastlab II – V suyaklarda, I suyakda xomiladorlikning 3 – oy oxirida paydo bo’ladi. Ikkilamchi suyaklanish nuqtalari 4 – yoshda hosil bo’lib, suay barcha qismlarining qo’shilishi qizlarda 17 yoshda bolalarda esa 20 yoshda sodir bo’ladi. Falangalar, phalanges, ikkita suyaklanish nuqtasi: xomilaning 3 – oyligidan 9 – oyligigacha hosil bo’luvchi birlamchi va 4 yoshda hosil bo’luvchi ikkilamchu suyaklanish nuqtalaridan rivojlanadi. Falanga qismlarining qo’shilishi 15 dan 20 yoshgacha davom etadi. Страница | 121 Страница | 122 Suyaklarning brikishi ikki guruhga bo’linadi: fibroz brikishlar, articulationes fibrosae, va sinovial briklmalar. Fibroz va sinovial brikishlar skelet sistemasida turli darajada xarakatchanlikka ega bo’lib, bir-biridan u yoki bu turdagi mexanik yuklamani ushlab turishga ko’ra farqlanadi. FIBROZ BRIKMALAR Fibroz brikishlar, articulationes fibrosae, (ras. 216), suyaklarni turli ko’rinishdagi briktiruvchi to’qimalar: zich, briktiruvchi tog’ay yoki suyak to’qimasi orqali uzluksiz brikishidir. Zich briktiruvchi to’qima orqali yuzaga kelgan fibroz brikmalarga sindesmozlar, choklar va qoqmalar (qoziq sifatida kirib turuvchi) kiradi. Yüklə 10,25 Mb. Dostları ilə paylaş:
|