Odam anatomiyasi

290. 
Muskullarning 
yordamchi 
apparati.
Fassiyalar: Ia – chakka fassiyasi; Iб – bilak 
fassiyasi; Iв – son fassiyasi. Paylarning 
qinlari; IIa – pay qinining ko’ndalang 
kesimi; IIб – qo’l kafti barmoqlari payining 
qini ochigan holatda. Sinovial xaltalar: IIIa 
– yelka bo’g’mi soxasi; IIIб – tirsak; IIIв – 
tizza. Muskullarning g’altaklari: IVa – ko’s 
olmasi yuqiri qiyshiq muskulining g’altagi; 
IVб – oyoq kafti katta barmog’ini bukuvchi 
muskullarning g’altagi; V – sesamasimon 
suyak.
1 – yuza fassiya (fassia superficialis); 2 – 
hususiy fassiya (fassia propria); 3 – pay 
qinining fibroz qavati (stratum fibrosum); 4 
– sinovial qavat (stratum synoviale); 5 – 
mezotendiniy (mesotendineum);
6 – sinovial bo’shliq; 7 – paylar; 8 – muskul 
va paylarning ostida joylashgan sinovial 
xaltalar; 9 – teri ostida joylashgan sinovial 
xaltalar; 10 – muskullarning g’altagi 
(trochlea muscularis); 11 – tizza qopqog’i 
(patella). 

---

Страница | 178
Bunda muskul tolalar payning bir tomonida 
joylashgan, birpatli muskullar, 
mm. unipennati,
va muskul tolalari payning ikki tomonida 
joylashgan ikkipatli muskullar, 
mm. bipennati,
hamda murakkab pay karkazining to’siqlariga 
muskul tolalari brikuvchi ko’ppatli muskullar, 
mm. multipennari,
farqlanadi (ras. 289). 
Muskullarning shakillari ham turlichadir 
(ras. 289). Muskullar kvadrat, 
mm, quadrati,
uchburchakli, 
mm. triangulares,
aylana, 
mm.
orbiculares; 
ikki boshchaga ega muskullar 
(ikkiboshli) va ko’p (uchboshli, to’rtboshli), 
ikki qorinchadan tuzulgan (ikkiqorinchali); bir 
nechta tushlar bilan brikuvchi (tishli muskullar) 
yoki aponevroz yotdamida brikuvchi – keng 
muskullar va.b. bo’ladi.
Funksiyasiga ko’ra quyidagi muskullar 
farqlanadi: bukuvchilar, 
mm. flexores,
yozuv- 
chilar, 
mm. extenzores,
yaqin-lashtiruvchilar, 
mm. adduvtores,
uzoqlashtiiruvchilar, 
mm. 
abductores,
aylantiruvchilar, 
mm, rotatores,
ko’taruvchilar, 
mm. levatores,
tushiruvchilar, 
mm. 
depressores,
to’g’irlovchilar, 
mm. 
erectores, 
sfinkterlar, 
mm. 
sphincteres,
bo’g’imlarni mustahkamlovchi muskullar va 
bo’g’imning ichidan o’tuvchi yoki bo’g’im 
xaltasiga brikuvchi – bo’g’im muskullari
, mm 
articulares;
teriga brikib uni harakatga 
keltiruvchi muskullar – teri muskullari, 
mm. 
cutanei,
pronatorlar, 
mm. pronatores,
va 
supinatorlar, 
mm supinatores;
taranglash-
tiruvchi muskullar, 
mm. tensor,
va.b. 
Bir tipdagi harakat funksiyasini bajaruvchi 
muskullar, funksional ishchi muskullarga 
birlashtiriladi. Bo’g’imdagi xar bir aylanish 
o’qi o’zining juft funksional ishchi guruhiga 
ega: bir o’qli bo’g’imlar – bir juftga (ikkita 
funksional ishchi guruhlar), ikki o’qli – ikki juft 
(to’rtta muskul guruhi), uch o’qli bo’g’imlar – 
uch juft (oltita muskul guruhi). 
Bir funksionalr guruhni tashkil etuvchi 
muskullar, ya’ni birxil tipdagi vazifani 
bajaruvchi muskullar sinergistlar deb ataladi. 
Vazifasi bo’yicha qarama-qarshi muskullar, 
ya’ni boshqa funksional guruhni tashkil 
qiluvchi muskullar antogonistlar deb ataladi. 
Bu bo’linish shartli ya’ni qator vaziyatlarida 
sinergist-muskullar 
antogonist-muskullar 
sifatida, yoki aksincha ishlashi xam mumkin. 
Skelet 
muskullari 
ularning 
ishlashini 
yengillashtiruvchi yordamchi apparatlarga ega 
(ras. 290). Ularga fassiyalar, sinovial xalatalar, 
palarning qinlari, muskul g’altaklari, pay 
yoylari va sesamasimon suyaklar kiradi.
Fassiyalar, fasciae,