Odam anatomiyasi
Oyoq kafti III barmog’ining falangalari
Yüklə 10,25 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
206.
Oyoq kafti III barmog’ining falangalari. 1 – proksimal; 2 – o’rta; 3 – distal; A – orqa yuzasi; Б – oldingi (kaft) yuzasi; B – lateral yuzasi. modellanib boradi. Jarayon suyakning yemirilishi va parchalanishidan iborat bo’lgan suyakning qayta qurilish bilan amalga oshadi. Ikkilamchi suyaklar bir nechta suyaklanish nuqtalaridan rivojlanadi. Shunday qilib, uzun suyaklarning rivojlanishi oldingi tog’ay murtagidan rivojla boshlaydi. Bu yerda, diafizning markaziga mos ravishda, tog’ayusti pardasi ostida suyaklanishning birlamchi nuqtasi, punctum secundurum ossificationis, hosil bo’ladi. Bu yerda hosil bo’lgan suyak to’qimasi tog’ay murtakni manjet sifatida o’rab oladi; bu jarayon esa perixondrial suyaklanish deb ataladi. Suyak manjeti bilan o’ralgan tog’ay qismda oziqlanish jarayoni buzuladi va shu tufayli bu yerda distrofik belgilar sodir bo’ladi. Bu joylarga qon tomirlar va ular bilan birga – suyak hosil qiluvchi hujayralar o’sib kiradi. Bundan so’ng edoxondrional suyaklanish jarayoni boshlanadi. Suyak hosil bo’lishi epifizga tomon tarqalib boradi va shu bilan bir vaqtda diafizda perixondrional suyaklanishdan hosil bo’lgan suyak to’qimasi bilan, endoxondrional suyak hosil bo’lishidan hosil bo’lgan suyak to’qimalari qo’shilib boradi. Diafizning suyaklanishi boshlangandan so’ng epifizda suyaklanishning ikkilamchi nuqtalari, puncta secundaria ossificationis, hosil bo’ladi. Bu hodisa metafiz qismidagi hujayralarning tez ko’payishi va tog’ayli epifiz Страница | 112 markaziniing distrofik o’zgarishlari tufayli sodir bo’ladi. Ikkilamchi suyak hosil bo’lish nuqtalaridan, osish jarayoninig yakunida diafizdan metafizar tog’ay bilan ajiralib turuvchi, suyak epifizi hosil bo’ladi. Birlamchi va ikkilamchi suyaklanish nuqtalari qizlarda, bolalarga nisbatan ertaroq hosil bo’ladi. OQ SKELET Gavda skeleti Suyaklarni rivojlanish manbai bo’lib embrionning o’rta qavati – mezoderma xizmat qiladi. Embrionning erta rivojlanish bosqichida mezodermaning zich massalari juft – metamer joylashgan somitlarni hosil qiladi. Somitning skleret qismini tasjkil qiluvchi oldichki qismidan, umurtqa hosil bo’ladi. Sklerotom hujayralari markaziy chiziqqa migratsiyalanib – mezodermadan hosil bo’luvchi xorda atrofida to’planadi. Ikki chegaradosh somitlar chegarasida to’planuvchi hujayralar umurtqa tanasi murtagini hosil qiladi. Umurtqa tanasi murtagidan mezenxima hujayralari lateral va orqa tomonga tarqalib umurtqa yoyi va qovurg’ani hosil qiladi. Mezenxima xujayralari to’plamidan asta sekin tog’ay hujayralari hosil bo’lada: umurqa va qovurg’alarning tog’ay murtagi hosil bo’ladi. Suyaklanish jarayonini boshlanishidan oldin tog’ay qovurg’alar umurtqalardan ajiraladi. Umurtqalar (ras. 207 – 209), dumg’aza umurtqalaridan tashqari, embrional davrning 2 – oyidan boshlab tanasida bitta yoyida esa ikkita suyaklanish nuqtasiga ega bo’ladi. Hayotning 1 – yili davomida umurtqa yoyidagi suyaklanish nuqtalari dorsal (orqa) tomonga rivojlana borib bir-biri bilan qo’shiladi. Bu jarayon bo’yin umurtqalarida dum umurtqalariga nisbatan tez sodir bo’ladi. 7 – yilda I dumg’aza umurtqasidan tashqari qolgan dumg’aza umurtqalarining yoylari qo’shiladi, ba’zi hollarda bu umurtqalar 15 – 18 yoshgacha ochiq qoladi. 3 - yildan to 5 – yilgacha umurtqa yoylari suyaklanish murtaklari umurtqa tanasining suyaklanish murtaklari bilan qo’shiladi: jarayon ko’krak umurtqalarida ertaroq tugallanadi. Umurtqa tanasining qirg’oqlarida perixondral uzuk hosil bo’lib, ulardan keyinchalik umurtqa tanasining suyak bolishasi hosil bo’ladi. Bu qirg’oq suyak murtaklarining umurtqa tanasining suyak murtagiga qo’shilishi 16 – 20 yoshda sodir bo’ladi. Umurtqaning o’tkir va ko’ndalang o’simtalarining ossifikatsiyasi, o’simtalar choqqisida hosil bo’luvchi ikkilamchi suyaklanish nuqtalaridan amalgo ishib, jinsiy yetilish yoki undan sal kechroq vaqtda yakunlanadi. Atlant va aksis bir qancha boshqacharoq rivojlanadi. Atlantning oldingi va orqa yoylari birlashishi 5 – 6 yoshda sodir bo’ladi. Bu umurtqaning oldingi yoyi tog’ay holatiligida uning tog’ay murtagidan 4 -5 yoshda aksis tanasidagi suyaklanish nuqtasiga qo’shilib ketuvchi ikkinchi juft suyaklanish nuqtasi rivojlanib, tish hosil qiladi. Bu tish atlant oldingi yoyining ichki yuzasiga brikib atlantoaksillyat bo’g’imni hosil qiladi. Dumg’aza umurtqalarining qo’shilishi bir qancha kech sodir bo’ladi: 18 – 25 yoshda. 15 yoshdan so’ng pastki uchta, 25 yoshdan keyin esa – yuqorigi ikkita dumg’aza umurtqalari qo’shiladi. Dum umurtqalari rudimentdir. Ularning suyaklanishi uzoq va betartib bo’ladi: I umurtqada suyaklanish nuqtasi tug’ulgandan so’ng 2 – 3 xaftalikda, II umurtqada – 4 8 yosh oralig’ida, III da – 9 dan 13 yoshgacha va oxiri IV umurtqada – 15 yoshda. Bu umurtqalar bir- biri bilan 30 yoshdan so’ng qo’shiladi. Bu umurtqalarda ham dumg’aza umurtqalari singari qo’shilish pastki umurtqalardan boshlanadi. Umurtqa pog’onasi yosh sari o’lcham va shakl jixatidan o’zgarib boradi. Hayotning birinchi ikki yilligida u jadallik bilan deyarli ikki barobar bo’yiga o’sib boradi. Keyin 16 yoshgacha uning o’sish intensivligi kamayib, undan so’ng umurtqa pog’onasi yana aktivlik bilan o’sib yangi tug’ulgan chaqaloq umurtqasiga nisbatan cuh marta uzunlashadi. 2 yoshgacha umurtqalar va ular orasidagi umurtqalararo disklar intensiv kattalashib boradi, 7 yoshdan so’ng esa umurtqalararo diklarning kattalashishi nisbatab sustlashadi. Kattalarga nisbatan yosh bolalar va o’smirlarda dildiroq yadro, Yüklə 10,25 Mb. Dostları ilə paylaş:
|