Odam genetikasi

derma
- teri, 
glipho
- chizmoq so‘zlaridan olingan bo‘lib, barmoqlardagi, kafitdagi, 
to von terisidagi chiziqlar tuzilishini tadqiq qilishni anglatadi. Dermo­
toglifika to ‘g‘risida dastlabki ma’lumotlar XVII asrda paydo bo‘lgan. 
Shunga qaramay dermotoglifika fan sifatida faqat XIX asming oxiri 
XX asrning boshlarida shakllandi. Dermotoglifika alohida metod si­
fatida antropologiyada, tibbiyotda keng foydalaniladi. 1939-yilga 
kelib G.Kammins va Ch.Midl genetikada ham undan foydalanishni 
boshlab berishdi. Teridagi chiziqlaming irsiylanishini o‘rganishda 
M.I.Vilyamovskaya, I.I.Kanayeva va T.D.Gladkovalaming xizmatla- 
rini qayd etish joizdir. Dermotoglifika daktiloskopiya, palmoskopiya, 
plantoskopiya kabi tarmoqlarga bo‘linadi.
5-rasm. Barr tanasi.
Daktiloskopiya 
— barmoqdagi chiziqlami o‘rganuvchi tarmoqdir. 
Aniqlanishicha barmoqlarda chiziqlar uch xil bo‘lib, F.Galton ulami
20

---

o‘rama (inglizcha W whort), sirtmoq (inglizcha L lopp) va yoy (ing- 
lizcha A arch) harflar bilan ifodaladi. Barmoq chiziqlarining yoy shakli 
kam tarqalgan boiib, triradiuslari bo‘lmaydi. Unig qirralari barmoq 
do‘mboqchasini ko‘ndalangiga kesib o‘tadi. Sirtmoqlar eng ko‘p tar­
qalgan chiziqlar shakli boiib, 60% yaqin hisoblanadi. Chiziqlar bar- 
moqning bir tomonidan boshlanib, ikkinchi tomonga yetmasdan yana 
orqaga qaytadi 
(6-rasm).
 
Har bir sirtmoq bir triradius - delta boiadi.
0 ‘ramalar o ‘rtacha chastotada tarqalgan b o iib , 34%ni tashkil 
etadi. 0 ‘ramalar konsentrik yo‘nalgan izchalardan tashkil topgan. 
0 ‘ramalarda ikkita delta uchraydi. Ba’zan q o i chiziqlar - deltalar 
soni bilan tavsiflanadi. Triradius chiziqlar sonini ikkala q o id a hisob- 
lash chiziqlar tezligini ifodalaydi. Ikki qoining o‘nta barm ogida 
triradiuslar miqdori 0 dan 20 gacha boiishi kuzatilgan. Sirtmoqda 
bitta o ‘ramada ikkita triradius uchragan holda yoyda bir marta ham 
triradius boim aydi. Ayollarda o‘ramalar erkaklarga nisbatan kamroq, 
sirtmoq va yoylar esa ko‘proq kuzatilgan.