Odam genetikasi

bo ‘yalishi har x il ekanligi m a ’lum b o ‘Idi. Hozirgi davrda
avtoradiografiya
5-bromdezoksiuridan tekshirishi, fluoroxrom, 
gimza bo‘yoqlari bilan differension bo‘yashni qo ilash natijasida 
xromosomalar kattaligi hamda morfologiyasiga qarab yetti guruhga 
ajratiladi 
(4-jadval).
Keyingi yillarda DNK zond usulini tadqiqotlarda qoilash orqali 
xromosomaning eng kichik qismlarini aniqlash keng yo‘lga qo‘yildi.
Odam xromosomalarini o‘rganish mitoz boiinishning metofaza- 
sida amalga oshiriladi. Chunki bu bo‘linish fazasida xromosomalar hu­
jayraning markaziy qismida joylashgan bo‘ladi. Odam hujayrasidagi 
46 ta xromosomaning 44 tasi, ya’ni 22 jufti tuzilish jihatidan bir-bi- 
riga o‘xshash gomologik xromosomalar sanaladi. Ular autosomalar 
deb ataladi. 23-juft xromosoma ayollarda ikkita X xromosomadan 
erkaklarda bitta X va bitta U xromosomadan tashkil topgan. Ular jin­
siy xromosomalar deyiladi.
Ayollardagi ikkita iks (X) xromosomadan bittasi faol funksiya 
bajaradi va ayol jinsi shakllanishida asosiy rolni o‘ynaydi. Ikkinchi 
iks xromosoma spirallashgan holatda bo‘lib faol emas. U Barr «ta-
19

---

nasi» deb nomlanadi 
(5-rasm).
 
U hujayra fiksatsiya qilinganda yax­
shi bo‘yaladi va yadro membranasi ichki yuza qismida joylashgan 
bo‘ladi. Barr tanasi 
jinsiy xromotin
deb ham ataladi. Homilaning 
jinsiy xromotinini aniqlash orqali uning qiz bola ekanligini bilish 
mumkin. Normal erkaklaming hujayrasida jinsiy xromotin yoki Barr 
tanasi uchramaydi. Odam xromosomasining morfologiyasi miqdorini 
bilish ayniqsa, tibbiyotda xromosoma bilan aloqador bo‘lgan irsiy 
kasalliklami aniqlashda muhim ahamiyat kasb etadi.
Dermotoglifika metodl
Dermotoglifika atamasi yunoncha