Oliy matematika, statistika va ekonometrika

9-MAVZU 
AHOLINI TURMUSH DARAJASI STATISTIKASI
REJA:
 
1 
Aholi daromadlarining shakllanishi va tarkibi 
2 
Aholini turmush darajasini umumlashtiruvchi ko’rsatkichlar 
3 
Aholining moddiy ehtiyojlarini qondirish, ma’rifiy - ma’naviy va sotsial darajasini tavsiflovchi 
ko’rsatkichlar 
 
4 
Inson barkomallashuvi indeksi 
Daromad 
– bu rezidentlar ixtiyoriga tushgan pul tushumlaridir. 
Mohiyati jihatidan daromad rezidentlarning yalpi ichki mahsulot (YaIM) 
dagi hissasi bo’lib, pul shaklida ifoda etiladi. 
Brutto ish haqi – 
bu yalpi, ya’ni ishlovchi hisobiga yozilgan 
ish haqidir. 
Netto ish haqi 
esa yalpi ish haqidan turli to’lovlar 
chegirib tashlangandan so’ng qoladigan ish haqidir. U quyidagicha 
hisoblanadi: 
SIH = YaIH-(DS + IST + JAM) 
Bu yerda: YaIH – yalpi ish haqi; SIH – sof ish haqi; DS – daromad solig’i; IST – 
ijtimoiy sug’urta solig’i; JAM – jamg’armaga ajratilgan mablag’. 

---

87 
Bajarilgan ishni o’lchash mezoniga qarab vaqtbay va ishbay (donabay) ish haqlari farqlanadi. 
Vaqtbay ish haqi 
ma’lum malaka va ish tajribasiga ega bo’lgan xodimning ishlagan vaqtiga, ya’ni necha kun yoki soat ishlaganiga, vaqt 
sarfiga qarab to’lanadi. 
Ishbay ish haqi 
muayyan malakali ishchi yaratgan sifatli tovar va ko’rsatgan xizmat miqdori yoki 
bajarilgan ish hajmi uchun oladigan haqdir. Uning miqdori mehnat unumdorligiga nisbatan to’g’ri mutanosiblikda 
o’zgaradi. 
 
 
 
 
Ish yurishib ketsa, yaxshi foyda ko’riladi, agar ish o’ngidan kelmasa, foyda o’rniga zarar ko’rishi mumkin. 
Tabiatan foyda kafolatlanmagan daromad bo’lib, u tez - tez o’zgarib turadi. Aholi daromadlari tarkibida foydaning hissasi 
katta bo’lmaydi. Chunki tadbirkorlik bilan g’oyat ozchilik shug’ullanadi. Masalan, AQShda foydaning aholi 
daromadlaridagi hissasi taxminan 15 - 18 foizni tashkil etadi. 
Foyda quyidagicha aniqlanadi: