Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi o‘zbekiston respublikаsi rаqаmli texnologiyalаr vаzirligi o. O. Zaripov, M. O. Atajonov


Uch fazali ko‘prikli o‘zgartgichlarnig reaktiv quvvati



Yüklə 5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə17/33
tarix13.12.2023
ölçüsü5,01 Kb.
#174817
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   33
64cdee9c20fea REAKTIV QUVVAT. 2-qism.monografiya. (1)

4.1. Uch fazali ko‘prikli o‘zgartgichlarnig reaktiv quvvati 
 
(4.6-rasmdagi) Uch fazali tokli boshqariladigan ko‘prikli 
o‘zgartgich ishini ko‘rib chiqamiz, ko‘pincha o‘zgartgichning bir 
fazasini tadqiqot tavsiflarini ko‘rishda 4.6-rasmda L →∞ bo‘lgandagi 
aktiv – induktiv yuklamali uch fazali o‘zgartgichning kuchlanish va tok 
egri chizig‘i ko‘rsatilgan. 
Faza tokining birinchi garmonikasi kuchlanishdan φ = α 
burchakka kechikadi, ya’ni uch fazali ko‘prikli o‘zgartgich birinchi 
garmonika bo‘yicha reaktiv quvvat iste’molchisi hisoblanadi. 
Oniy reaktiv quvvat q (4.4) ifodadan qaraladi, tug‘rilangan 
o‘rtacha kuchlanish Ud da (4.5) ifodadan 
boshqarish burchagida 
oniy quvvat p o‘zgartgichda musbatligida qoladi va energiya 
induktivlikda zaxiralangan ochiq tiristor orqali almashuv reaktiv quvvat 
yuklamaga beriladi.


53 
asosiy garmonika bo‘yicha reaktiv quvvat, bu holatda 
faza siljish quvvatidan aniqlanadi. Boshqarish 
bo‘lganida 
birinchi oniy quvvati r da manfiy qutb bo‘limlar paydo bo‘la boshlaydi 
(4.7-rasm), bu yuklama va manba oralig‘ida energiya almashuvi 
borligidan darak beradi. Bunday ko‘lamli burchak boshqarilishli 
tiristorlar energiyasi, g‘amlangan induktivligi, yuklamalarga tiristorlar 
orqali emas, balki ta’minot manba orqali beriladi.
4.6-rasm. Ko‘prikli boshqariladigan uch fazali tok to‘g‘rilagich sxemasi 
boshqarish burchak 
bo‘lganida reaktiv quvvat almashuvi 
 
(4.6) 
bu yerda 


54 
Shunday qilib, 
boshqarish burchagida birinchi garmonika, 
reaktiv quvvati xuddi faza bo‘yicha quvvat siljishi kabi aniqlanadi, oniy 
reaktiv quvvatni aniqlash kabi.
4.7-rasm. (L →∞) aktiv – induktivli yuklamali uch fazali 
boshqariladigan ko‘prikli o‘zgartgichning tavsiflari 
Ko‘prikli uchfazali boshqariladigan tug‘rilagich rostlanish tavsifi 
uα integrallangan egri chizig‘i 
oralig‘ida topilishi mumkin:
(4.7) 
bu yerda 


55 
4.8-rasm. 
boshqarish burchakli va (L →∞) aktiv – induktiv 
yuklamali uch fazali boshqariladigan ko‘prikli o‘zgartgichning tavsiflari 
To‘g‘rilagichda faqat aktiv yuklamali va 
bo‘lganida rostlash 
tavsifi quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi, xuddi aktiv-induktivli 
yuklamadagi 
kabi 
(4.7). 

bo‘lganida tug‘rilangan 
kuchlanishning o‘rtacha qiymati
 
(4.8) 
L = 0 va L →∞ holatlar uchun to‘g‘rilagichning rostlash tavsifi 
4.9-rasmda ko‘rsatilgan. 
Keltirilgan bir va uchfazali to‘g‘rilagichlar sxemalar tahlili 
ta’minot tarmog‘i induktivligi va transformatorning birlamchi va 
ikkilamchi chulg‘amlari sochilish induktivligi ta’sirlari hisobisiz olib 
boradi. Sochilish induktivlik yuklama tokining tug‘rilagichning bir 
ventildan ikkinchisiga o‘tish jarayonida o‘zini namoyon qiladi. Kam 
quvvatli tug‘rilagichlarda induktivli sochilishi tok kommutatsiyasida 
oniy hisoblanadi va hisob-kitoblarda hisobga olmaydi.Yirik quvvatli 
tug‘rilagichlarda tok kommutatsiyasi sezilarli vaqt oralig‘ini egalaydi va 
to‘g‘rilagich ishlashiga sezilarli darajada ta’sir ko‘rsatadi. 


56 
4.9-rasm. L = 0 va L →∞ holatlar uchun ko‘prikli tug‘rilagichning 
rostlash tavsifi 
Sochilish induktivligi transformatorning LS1 birlamchi va LS2 
induktivlik qarshiligi xα, transformatorning ikkilamchi chulg‘amiga 
keltirilgani hisobga olinadi:

(4.9) 
bu yerda W1, W2 - transformatorning birlamchi va ikkilamchi 
chulg‘amlarining uramlar soni (4.10-rasm.) aktiv-induktiv yuklamali (L 
→∞) uchun, nolli chiqishli bir fazali boshqariladigan tug‘rilagich uchun 
kommutatsiya jarayonini ko‘rib chiqamiz.
VT1 va VT2 tiristorlarni kommutatsiya davrida xα1, xα2 induktivliklar 
borligi sababli ochiq bo‘ladi va transformatorning ketma-ket ulangan 
ikkilamchi cho‘lg‘amlari uchun u2-1+ u2-2 yig‘ma kuchlanishli va xα1+ 
xα2 qarshilikli yopiq zanjirni tashkil qiladi. Kuchlanish γ kommutatsiya 
oralig‘ida
U
2-1 
= - U
2-2 
nolli chiqishga nisbatan bo‘lganida, u holda γ 
oralig‘ida U
d
= 0 (5.20. rasm.). Shu sababli kuchlanish U
d
, γ = 0 
bo‘lganidagiga nisbatan kichik: 
(4.10) 
bu yerda 


57 
4.10-rasm. Induktivli sochilishi hisobga olingan va nolli chiqishli 
boshqariladigan to‘g‘rilagich sxemasi 
4.11-rasm. (L →∞) aktiv – induktiv yuklamada induktiv sochilishni 
hisobga olgan holda va nolli chiqishli to‘g‘rilagichni boshqarishli tavsifi 


58 
O‘tkinchi jarayon tahlilida kommutatsiya oralig‘i vaqtida γ 
kuchlanishning og‘ish qiymatini aniqlash imkonini beradi 
bu yerda xα = x1= x2. 
To‘g‘rilagichning rostlanish tavsifi 

(4.11) 
kommutatsiya burchagi esa 
(4.12) 
4.11-rasmdan ko‘rinib turibdiki, tug‘rilagichlarda elektromagnitli 
jarayonlarda induktivli sochilishlarni hisobga olganda oldingi holatida 
qoladi, xd = 0 ligidagi kabi. Lekin kommutatsiya ta’minot kuchlanishini 
va tug‘rilagich tokining birinchi garmonikasi qo‘shimcha faza siljishiga 
olib keladi. Amaliyotda yetarli darajadagi aniqlikdagi hisob-kitoblarda 
fazaviy burchak quyidagi ifodadan hisoblanadi
(4.13) 
To‘g‘rilagichning ko‘prikli sxemasida (4.12-rasm.) kommutatsiya 
jarayonlari oldingidagi holatdagi kabi. Farqi shundan iborat, 
kommutatsiya jarayoni davrida barcha to‘rttala tiristor o‘tkazuvchanlik 
holatida. 
Ko‘prikli sxemaning rostlanish sxemasi 
(4.14) 
kommutatsiya burchagi esa
(4.15) 
(4.13) bo‘yicha ta’minot kuchlanishi va tug‘rilagich birinchi 
garmonikasining fazaviy siljishi aniqlanadi. Uch fazali boshqariladigan 
tug‘rilagichlarda ishga tushuvchi tiristorga, ishini tugatuvchi, tiristordan 
tok o‘tishi bilan shartlangan,. va kommutatsion jarayonlari o‘xshash. 


59 
To‘g‘rilangan o‘rtacha kuchlanishi (4.9) ifoda orqali topish mumkin. 
Kuchlanishning og‘ish ifodasi uchun birmuncha boshqa ko‘rinishga ega: 
(4.16) 
4.12-rasm. Ko‘prikli boshqariladigan to‘g‘rilagichning induktivlikni va 
sochilishini hisobga olingan sxemasi 
(4.16) ni (4.7) ga qo‘ygandan so‘ng quyidagini olamiz 
(4.17) 
xα – induktiv qarshilik, keltirilgan formulalarda qo‘llanilgan qismda 
tutashuv kuchlanishi uk bo‘yicha aniqlash mumkin transformatorning 
birlamchi nominal tokida I1n
(4.18) 
bu yerda U
1
– transformatorning birlamchi kuchlanishi; n – 
transformatsiya koeffitsienti. Uch fazali ko‘prikli tug‘rilagichlarda, bir 
fazalilardagi kabi, kommutatsiya toki birlamchi garmonika bilan 
kuchlanish orasida fazaning siljishi ortishiga olib keladi, va bu (4.18) 
bo‘yicha aniqlanadi. Boshqa hollarda kommutatsiya jarayonlari sezilarli 
darajada o‘zgartgichning elektromagnit jarayonlariga sezilarli darajada 
ta’sir ko‘rsatmaydi. 


60 

Yüklə 5,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   33




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin