Oliy ta‘lim, fan va innovatsiyalar vazirligi termiz davlat universiteti magistratura bo

I bob boʻyicha xulosa
Xulosa qilib aytganda, Respublikamiz hududlarida qayta tiklanuvchi energiya manbalari energiyasidan foydalanish bo‘yicha zahiralar hali to‘laligicha ishga solinmagan va ular bo‘yicha hududiy manzilli dasturlar ishlab chiqish zaruriyati mavjud. Vaholanki, yurtimizda muqobil va qayta tiklanuvchi energiya manbalaridan foydalanish imkoniyatlari katta. Aytaylik, respublikamizda yilning asosiy qismi 300 kun quyoshlidir, ekspertlarning fikriga ko‘ra uning kuvvati 50 trillion 973 million tonna shartli yoqilg‘iga teng bo‘lib, mamlakatimizda aniqlangan jami energiya zahiralariga nisbatan ancha ko‘pdir. Qolaversa, yurtimiz tabiiy sharoiti quyosh va shamol va biogaz energetikasidan birgalikda foydalanish uchun qulaydir. Ayniqsa, mamlakatimizda kichik turdagi muqobil energiya manbalarini rivojlantirish uchun keng imkoniyatlar mavjud.
Bundan tashqari, dunyo aholisi sonining muttasil oshib borayotgani
sababli energiyaga bo‘lgan talabni mavjud energiya tizimlari ta’minlab bera
olmaydigan vaziyat yuzaga kelmoqda. Dunyoning 65dan ziyod mamlakatlari o‘z
oldiga quyosh, shamol, suv energiyasidan foydalanish orqali muqobil va qayta
tiklanuvchi energiya manbalaridan, shuningdek, vodorod, biogaz va
boshqalardan kengroq foydalanishga qaratilgan maqsadlarni qo‘yishgan.
Muxtasar aytganda, respublikamizda qayta tiklanuvchi energiya
resurslarini tadqiq etish va joriy qilish ishlarini yanada yuqori darajaga ko‘tarish,
mavjud muammolarga o‘z vaqtida tashkiliy-huquqiy, ilmiy-texnik, innovatsion
yechimlar topish yurt ravnaqi, el farovonligini yuksaltirish, aholi salomatligi,
atrof-muhit musaffoligini yanada samarali ta’minlashda dolzarb hisoblanadi.
II BOB. QISHLOQ SHAROITIDA FOYDALANISHGA MO‘LJALLANGAN MINI BIOGAZ QURILMASI KONSTRUKSIYASINI ISHLAB CHIQISH
2.1. Biogaz qurilmasi va uning konstruksiyasi
Qishloq xo‘jaligi va oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarishda hosil boʻladigan chiqindilari, shuningdek, sanoat va shahar oqava suvlarini tozalash inshootlari oqava suvlarini biogazga aylantirish atrof-muhit uchun foydalidir. Goʻng, silos, oziq-ovqat mahsulotlarini qayta ishlash chiqindilari va hatto restoranlardan yoki turar-joylardan oziq-ovqat qoldiqlarini qayta ishlashdan qatʼiy nazar, chiqindi oqimlari energiya salohiyatiga boy. Biogaz ishlab chiqarish ushbu chiqindi oqimlarini aktivlarga aylantirib, mahalliy va milliy darajada qayta tiklanadigan barqaror energiya manbalarini yaratadi, shu bilan birga iqlim oʻzgarishi bilan bogʻliq gaz emissiyasini kamaytiradi.¹⁴
Anaerob hazm qilish tabiiy jarayon boʻlib, bu tushuncha nisbatan sodda. Biroq, biogazni samarali ishlab chiqarish samarali nasos va koʻpincha qiyin substratlarni aralashtirishni talab qiladi.
Biogaz ishlab chiqarish uchun substratlar fermentatsiya jarayonida ham, saqlashda ham harakatlanishi kerak. Tank tarkibida bir xil aralashmani saqlab qolish uchun substratlarning suzishi va choʻkishining oldini olish uchun aralashtirish kerak. Ushbu substratlar koʻpincha tolali, past zichlikdagi materiallar va ogʻirroq materiallarning kombinatsiyasi boʻlib, ular suspenziyada saqlanishi kerak boʻlgan ikkita ekstremaldir. Nasoslar ishonchli, barqaror oziqlantirish uchun substratlarni tiqilib qolmasdan oʻtkazish va maydalash imkoniyatiga ega boʻlishi kerak.¹⁵
Aralashtirish vazifasi:

• 
  Substratlarni bir xil xom ashyo holatida aralashtirish;
  

• 
  Qattiq moddalarni bir tekis taqsimlash;
  

• 
  Har bir tank va har bir jarayon substratlarning harakatlanishini taʼminlash va energiya ishlab chiqarishni maksimal darajada oshirish uchun toʻgʻri aralashtirish tizimini talab qiladi;
  

• 
  Biogaz hosil qiluvchi bakteriyalar uchun oziq-ovqat sifatida bir xil substrat bilan taʼminlash;
  

• 
  Qobiq va koʻpik hosil boʻlishining oldini olish;
  

• 
  Butun hazm qilish jarayonida barqaror va optimal haroratni saqlash;
  

• 
  Barcha tank tarkibini aralashtirish;
  

• 
  Biogaz pufakchalarini hazm qilish qurilmasining barcha chuqurliklarida boʻshatib, ularni yigʻish uchun yuzaga surtish;
  

• 
  Choʻkishning oldini olish.
  

Hindistonda biogas texnologiyasi boʻyicha tajriba 1937-yilda boshlangan. 1956-yilda Jashu Bhai J. Patel Gobar gaz zavodi deb nomlanuvchi suzuvchi baraban biogaz qurilmasi loyihasini ishlab chiqdi. 1962-yilda Patelning dizayni Hindistonning Xadi va qishloq sanoat komissiyasi (KVIC) tomonidan maʼqullandi va bu dizayn tez orada Hindiston va dunyoda mashhur boʻldi. Ushbu dizaynda hazm qilish kamerasi sement, gʻisht va toshdan yasalgan. Reaktorning chiqaruvchi qismida hosil boʻlgan biogazni yigʻish uchun uning ustiga yumshoq poʻlat baraban oʻrnatiladi. Shunday qilib, gaz ishlab chiqarish va yigʻish uchun ikkita alohida tuzilma mavjud. Ruhsat etilgan gumbazli Xitoy modelining joriy etilishi bilan suzuvchi baraban qurilmasi boshqa dizayn kamchiliklari bilan bir qatorda nisbatan yuqori investitsiyalar va texnik xizmat koʻrsatish xarajatlari tufayli deyarli muomaladan chiqarilgan.¹⁶
Biogaz - bu tabiiy muhitda yoki maxsus qurilmalarda hosil bo‘lgan gaz. Bu organik moddalarning biologik parchalanish reaktsiyalari mahsulidir. Ular odatda poligonlarda ishlab chiqariladi, chunki barcha yotqizilgan organik moddalar parchalanadi. Aytilgan organik moddalar tashqi ta'sirga uchraganda, metanogen bakteriyalar (kislorod bo‘lmaganida paydo bo'ladigan va metan gazi bilan oziqlanadigan bakteriyalar) kabi mikroorganizmlarning ta’siri va uni boshqa omillar buzadi.
Kislorod mavjud bo‘lmagan va bakteriyalar organik moddalarni iste’mol qiladigan ushbu muhitda ularning chiqindisi metan gazi va CO₂ hisoblanadi. Shuning uchun biogazning tarkibi bu 40% va 70% metandan va qolgan CO₂ dan tashkil topgan aralash. Bundan tashqari, u vodorod (H₂), azot (N₂), kislorod (O₂) va vodorod sulfid (H₂S) kabi boshqa kichik gazlarga ega, ammo ular asosiy emas.
Biogaz anaerobik parchalanish natijasida hosil bo‘ladi va biologik parchalanadigan chiqindilarni tozalash uchun juda foydalidir, chunki u qimmatbaho yoqilg‘i ishlab chiqaradi va tuproq konditsioneri yoki umumiy kompost sifatida ishlatilishi mumkin bo'lgan chiqindi suv hosil qiladi.
Ushbu gaz bilan elektr energiyasi turli yo‘llar bilan ishlab chiqarilishi mumkin. Birinchisi, gazni harakatga keltirish va elektr energiyasini ishlab chiqarish uchun turbinalardan foydalanish. Boshqasi - gazni ishlatadigan pechlar, pechkalar, quritgichlar, qozonxonalar yoki boshqa yonish tizimlarida issiqlik hosil qilish uchun gazdan foydalanish.
Organik moddalarni parchalanishi natijasida hosil bo‘lganligi sababli, u yoqilg‘i yoqilg‘isini almashtirishga qodir bo'lgan qayta tiklanadigan energiya turi hisoblanadi. Shu bilan siz tabiiy gaz ishlagandek pishirish va isitish uchun energiya olishingiz mumkin. Xuddi shunday, biogaz generatorga ulangan va ichki yonuv dvigatellari orqali elektr energiyasini yaratadi.
Biogazning qazilma yoqilg‘ini almashtirish kabi potentsiali bor, deb aytish mumkin, chunki u haqiqatan ham katta energiya quvvatiga ega bo‘lishi kerak. Bir kubometr biogaz bilan u 6 soatgacha yorug‘lik hosil qilishi mumkin. Yaratilgan yorug'lik 60 vattli lampochkaga teng bo‘lishi mumkin. Bundan tashqari, kubometrli muzlatgichni bir soat, inkubatorni 30 minut va HP dvigatelini 2 soat ishlatish mumkin.