Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug‘bek

Mamlakatlar	Kuzatilmagan iqtisodiyot miqyosi
Shu jumladan, yashirin iqtisodiyot miqyosi
Ozarbayjon	9,5	2,5
Armaniston	23,6	10,9
Belarussiya	11,1	2,3
Qozog‘iston	27,3	11,0
Qirg‘iziston	23,2	6,0
Moldaviya	23,2	7,4
Rossiya	14,4	4,7
Tojikiston	16,3	M.y.

Norasmiy iqtisodiyot miqyosini norasmiy ish bilan bandlik va ish haqi ko‘rsatkichlari ham ifodalaydi. Rossiya Federatsiyada milliy statistika organlarining ma’lumotiga ko‘ra norasmiy ish bilan bandlar soni 2011 yildagi 12,9 mln (umumiy ish bilan bandlarga nisbatan 18,2%) kishidan 2016 yilda 15,4 mln kishiga (15,4%) o‘sgan (qarang: 7.2.10-jadval).


¹³² Статистический бюллетень “Статистика СНГ” asosida tuzilgan.

7.1.2-jadval Rossiyada norasmiy ish bilan bandlik va ish haqi

ko‘rsatkichlari¹³³

Ko‘rsatkichlar	2011y	2012y	2013y	2014y	2015y	2016y	2017y*.
Norasmiy ish bilan bandlar, mln kishi	12,9	13,6	14,1	14,4	14,8	15,4	13,4
Umumiy ish bilan bandlarga nisbatan %da	18,2	19	19,7	20,1	20,5	21,2	18,4
Norasmiy ish haqi, umumiy ish haqiga nisbatan %da	24,5	25,6	26,2	28,2	25,4	25,3
YaIMga nisbatan %da	10,7	11,3	12,1	13,3	11,6	12,0

*2017 yil 1-kvartal

Ushbu jadval ma’lumotlaridan ko‘rinib turibdiki, norasmiy ish haqining umumiy ish haqi hajmi va YaIMdagi ulushi 2011 yildagi mos ravishda 24,5 va 10,7 fozdan 2014 yilda mos ravishda 28,2 va 13,3 foizga o‘sish tendensiyasiga ega bo‘lib, keyingi yillarda birmuncha pasayish tendensiyasiga ega bo‘lgan.

O‘zbekistonda norasmiy iqtisodiyot ko‘lami mazkur sektorda ish bilan band aholi soni ifodalaydi. O‘zbekistonda 2019 yilda mehnat resurslari soni 19 007,8 ming kishiga yetdi, bu 2018 yilga nisbatan 100,9 foizni tashkil etadi. Iqtisodiyot tarmoqlarida band bo‘lganlar soni 13 541,1 ming kishini tashkil qildi (o‘tgan yilga nisbatan 102 foiz). 2019 yilda ilk bor rasmiy sektorda band aholi soni 2018 yilga nisbatan 3,7 foizga ko‘payib, 5 712,1 ming kishini tashkil qildi. Norasmiy sektorda band bo‘lganlar soni (mehnat migrantlarini hisobga olmaganda) 5 368,3 ming kishini tashkil etdi. Ish o‘rinlarini legallashtirish bo‘yicha chora-tadbirlar amalga oshirilishi natijasida norasmiy vaqtinchalik va mavsumiy ishlarni




¹³³ Rosstat ma’lumotlaria asosida tuzilgan.
bajaruvchilar 19,6 mingga, ro‘yxatdan o‘tmasdan va tegishli ruxsatnomasiz faoliyat ko‘rsatayotgan tadbirkorlar 42,8 mingga kamaygan¹³⁴.
O‘zbekistonda norasmiy iqtisodiy sektor ko‘lami qishloq xo‘jaligida ancha keng ko‘lamga ega bo‘lib, bu sektorni dehqon (shaxsiy yordamchi) xo‘jaliklari tashkil etadi. Qishloq xo‘jaligi yalpi mahsulot ishlab chiqarish hajmida dehqon (shaxsiy yordamchi) xo‘jaliklar ulushi 2000 yildagi 66,7%dan 2017 yilda 63,6%ga kamaydi, ammo bu ko‘rsatkich 2018yilda o‘sish tendensiyasiga ega bo‘lib, 70%ni tashkil etdi (qarang: 7.2.3-jadaal).

7.2.3-jadval.

O‘zbekiston Respublikasida qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini xo‘jalik kategoriyalari bo‘yicha ishlab chiqarish (jamiga nisbatan%da)¹³⁵

Xo‘jalik toifalari	2000y	2016y	2016y	2017y	2018y
Dehqon (shaxsiy yordamchi) xo‘jaligi	66,7	63,7	65,1	63,6	70,0
Fermer xo‘jaliklari	5,5	34,1	32,9	34,7	27,3
Qishloq xo‘jaligi faoliyatini amalga oshiruvchi tashkilotlar	27,8	2,1	2,0	1,7	2,7

Dehqon (shaxsiy yordamchi) xo‘jaliklariga kartoshka, sabzavotlar, poliz, meva va uzum ekin maydonlarining katta qismi to‘g‘ri keladi. Shu boisdan uning ulushi don ekinlari ishlab chiqarishda 2000 yildagi 18,6%dan 2018 yilda 19,1%ga, kartoshka shunga mos ravishda 80,1%dan 88,4%ga, meva va rezavorlar 58,9%dan 62,6%ga, uzum 33%dan 55%ga o‘sdi (qarang: 7.2.4-jadval).


¹³⁴ 2019 йилда Ўзбекистонда ишсизлик даражаси қанча?. 2020 йил 04.02.// https://mehnat.uz/uz/news/2019-yilda-uzbekistonning-ishsizlik-darazhasi-qancha
¹³⁵ Ўзбекистон қишлоқ хўжалиги/Сельское хозяйства Узбекистана.2011- 2014йй.-Т., 2015.-20-бет; Ўзбекистон қишлоқ хўжалиги/Сельское хозяйства Узбекистана.2014-2017йй.-Т., 2018.-21-бет; Ўзбекистон Республикасининг ижтимоий-иқтисодий ҳолати. 2018 йил январь-декабрь.-Т., 2019.-84-бет ma’lumotlari asosida mualliflar tomonidan tuzildi.

7.2.4 -jadval 2000-2018 yillarda asosiy turdagi dehqonchilik mahsulotlari ishlab chiqarish hajmlarining xo‘jaliklar toifalari bo‘yicha

taqsimlanishi ¹³⁶
(barcha toifadagi xo‘jaliklarga nisbatan ulushi,foizda)

	Fermer xo‘jaliklari			Dehqon (shaxsiy yordamchi) xo‘jaliklari		Qishloq xo‘jaligi faoliyatini amalga oshiruvchi tashkilotlar
	2000 y.	2018y.	2000y.		2018y.	2000y.	2018y.
Don ekinlari	14,4	78,7	18,6		19,1	67,0	2,2
paxta	18,3	99,5	–		–	81,7	0,5
kartoshka	4,2	10,9	80,1		88,4	15,7	0,7
sabzavotlar	4,9	24,2	75,0		74,3	20,1	1,5
poliz	11,2	38,3	63,5		60,8	25,3	0,9
Meva va rezavorlar	4,3	35,2	58,9		62,6	36,8	2,2
Uzum	4,7	43,3	33,0		55,0	62,3	1,7

Ushbu jadval ma’lumotlaridan ko‘rinib turibdiki, asosiy turdagi qishloq xo‘jaligi mahsulotlari ishlab chiqarishda fermer xo‘jaliklari ulushining o‘sib borishiga qaramasdan dehqon (shaxsiy yordamchi) xo‘jaliklarining ulushi hamon kattaligicha qolmoqda. Uy xo‘jaliklarida, ya’ni dehqon (shaxsiy yordamchi) xo‘jaliklarid uy chorva mollarining eng katta qismi to‘plangan. Ular qaromog‘ida 2018 yilda yirik shoxli qoramollarning 93,6%, shu jumladan, sigirlarning 94,5%, qo‘y va echkilarning 84,1%, parrandalarning 58% jamlangan (qarang: 7.2.5-jadval).

¹³⁶ Ўзбекистон Республикасида қишлоқ хўжалиги кўрсаткичлари.//http: stat.uz; Ўзбекистон Республикасининг ижтимоий-иқтисодий ҳолати. 2018йил январь-декабрь. Статистик тўплам.-Т.,ДСҚ, 2019.-87-бет ma’lumotlari asosida mualliflar tomonidan tuzildi.

7.2.5-jadval. 2000-2018 yillarda asosiy turdagi chorva mollari va parrandalar

bosh sonining xo‘jaliklar toifalari bo‘yicha o‘zgarishi¹³⁷
(barcha toifadagi xo‘jaliklarga nisbatan ulushi,foizda)

	Fermer xo‘jaliklari		Dehqon (shaxsiy yordamchi) xo‘jaliklari		Qishloq xo‘jaligi faoliyatini amalga oshiruvchi tashkilotlar
	2000 y.	2018 y.	2000 y.	2018 y.	2000 y.	2018 y.
Yirik shohli qoramollar	3,7	5,0	86,2	93,6	10,1	1,4
shu jumladan sigirlar	2,4	4,6	89,9	94,5	7,7	0,9
Qo‘y va echkilar	2,2	10,9	67,4	84,1	30,4	5,0
Parrandalar	2,9	14,1	62,0	58,0	35,1	27,9

Dehqon (shaxsiy yordamchi) xo‘jaliklari go‘sht (tirik vaznda)ning 92,6%ni, sutning 95,6%ni, tuxumning 58,4%ni ishlab chiqarmoqda (qarang:7.2.6-jadval).




¹³⁷ O`zbekiston Respublikasida qishloq xo`jaligi ko`rsatkichlari/ nashr etilgan: 17/07/2017//http: stat.uz; Ўзбекистон Республикасининг ижтимоий-иқтисодий ҳолати. 2018 йил январь-декабрь.-Т., 2019.-94-бет ma’lumotlari asosida mualliflar tomonidan tuzildi.