Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug‘bek

Nazorat savollari

1. 
   Jinoyatchilik individual ratsional tanlov sifatida.
   
2. 
   Ratsional jinoiy xatti – harakat modelining cheklanganligi.
   
3. 
   Jinoyatlarga qarshi kurashning optimal xarajatlari.
   

G. Bakkerning jinoyat va jazo iqtisodiyot nazariyasi.

4. 
   Erlix modelining asosiy mazmuni
   
5. 
   Iqtisodiyotning kriminallashishiga qarshi kurash yo‘llari.
   

¹⁷¹ O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi ma’lumotlari.

IX BOB. UYUSHGAN JINOYATCHILIK IQTISODIYOTI: TASHKILOT IQTISODIYOT NAZARIYASI YONDOSHUVI

9.1. Uyushgan jinoyatchilikning umumiy iqtisodiy nazariyasi 9.2.Mafiya firma sifatida

3. Mafiya xufyona hukumat sifatida

4. 
   Mafiya jamoa sifatida
   

1. 
   Uyushgan jinoyatchilikning umumiy iqtisodiy nazariyasi Uyushgan jinoyatchilik - bu jinoyatchilar tomonidan noqonuniy
   

faoliyat bilan shug‘ullanadigan, asosan, foyda olish maqsadida boshqariladigan yuqori darajada markazlashtirilgan korxonalarning transmilliy, milliy yoki mahalliy guruhlari toifasidir.
Jinoiy tashkilot yoki jinoiy to‘dani jinoyatchilarning hamjamiyati deb atash mumkin. Yevropalik sotsiologlar mafiyani ekstra-huquqiy himoya va kvazada huquqni himoya qilishni ta’minlashga ixtisoslashgan uyushgan jinoyatchilik guruhining bir turi sifatida aniqlaydilar. Ma’lum bir tashkilotlar, shu jumladan davlat xizmatchilari, politsiya kuchlari va korporatsiyalar, o‘z faoliyatini olib borish uchun ba’zan uyushgan jinoyatchilik usullaridan foydalanishlari mumkin, ammo ularning vakolatlari rasmiy ijtimoiy institutlar maqomidan kelib chiqadi.

Uyushgan jinoyatchilikni boshqa turdagi jinoyatlardan ajratish tendensiyasi mavjud. Ular:

• 
  oq jinoyat;
  
• 
  moliyaviy jinoyatlar;
  
• 
  siyosiy jinoyatlar;
  
• 
  harbiy jinoyatlar;
  
• 
  davlat jinoyatlari;
  
• 
  xiyonat.
  

Qonuniy biznesga yoki davlatga kirib borish noqonuniy tovarlar va xizmatlarni taqdim etishdan ko‘ra ko‘proq xavflidir. Tashkilotlar va hukumatlarga kirib borgan holda, uyushgan jinoiy guruhlar noqonuniy tovarlar va xizmatlarni taqdim etishda mavjud bozorni ekspluatatsiya qilish o‘rniga, o‘z xizmatlariga talabni yaratishga harakat qilishadi. Masalan, uyushgan jinoiy guruhlar o‘z xodimlariga
va mijozlariga zarar etkazish, shikastlanishdan yoki zararlanishdan himoya qilish evaziga odamlar yoki biznesga noqonuniy "soliq solish" tizimlarini, ya’ni himoya raketalarini ishlatishi mumkin. Shu tarzda, ular monopolistik boshqaruvning biron bir shaklini olish uchun zo‘ravonlik va tahdidlardan foydalanadilar.
Huquqiy jihatdan uyushgan jinoiy guruhlar jinoiy maqsadga erishish uchun qasddan yoki oshkora tahdidlarni o‘z ichiga olgan qonuniy biznes va hukumatlarga kirib borishda majburlash yoki tovlamachilikdan foydalanadilar.
O‘rganishlar davomida uyushgan jinoyatchilikning beshta usullari tahlil qilingan:

• 
  moliyaviy xizmatlar;
  
• 
  Texnologiya;
  
• 
  iste’mol tovarlari va chakana savdo;
  
• 
  qurilish va ko‘chmas mulk;
  
• 
  transport va logistika