15-Mavzu: Kompyuterning standartlari tarmoqlari. Tarmoq
topologiyalari.
Reja:
1.
Kompyuter standart tarmoqlari.
2.
armoq topologiyalari.
3.
Lokal tarmoq
Tayanch so‘z va iboralar: HUB, shina (bus), Control Protocol (TCP),
Transmission, network, mijoz, LAN, Local Area Network, FTP, TelNet,
server, bir rutbali tarmoq, fayl-server, papka, ma’murlash, Internet.
Protocol (IP) Kompyuter tарmоg‘i topologiyasi (yaxlitlash, qiyo-
falash, tuzilish) deganda tarmoq kompyuterlarini bir-biriga nisbatan fizik
joylashtirish va ularni aloqa liniyalari bilan ulashi tushiniladi. Takidlash
muhimki, topologiya tushunchasi eng avval lokal tarmoqlarga tegishli
bo‘lib, ularda aloqalar tuzulishini oson ko‘rish mumkin. Global
tarmoqlarda aloqalar tuzilishi foydalanuvchilardan odatda berkitilgan va
unchalik muhim emas, chunki har bir aloqa seansi shaxsiy o‘zini yo‘li
bilan bajarilishi mumkin. Asbob – uskunalarga, ishlatiladigan kabel
turiga, mumkin bo‘lgan va eng qulay almashuvni boshqaradigan
usullariga,
ishlash
ishonchligiga,
tarmoqlarni
kengaytirish
imkoniyatlariga topologiya talablarini belgilaydi. Garchi tarmoqdan
foydalanuvchiga topologiyani tanlash tez – tez bo‘lmasa ham, asosiy
topoloiyalarning xususiyatlari, ularning ustunliklari va kamchiliklarini
bilishi kerak. Tarmoqning uchta asosiy topologiyalari mavjud: shina
(bus), bunda hamma kompyuterlar bir aloqa liniyasiga parallel ulanadi
va har bir kompyuterdan axborot bir vaqtda hamma qolgan
kompyuterlarga uzatiladi.
rasm 1
• yulduz (star), bunda bitta markaziy kompyuterga chetda qolgan
kompyuterlar ulanadi, shu bilan birga har biri o‘zining alohida aloqa
liniyalaridan foydalanadi (2-rasm);
rasm 2
• halqa (ring), bunda har bir kompyuter axborotni har doim faqat
bitta zanjirda kelayotgan kompyuterga uzatadi, axborotni esa faqat
zanjirdagi oldinda kelayotgan kompyuterdan oladi va bu zanjir “halqa”
bo‘lib birlashgan (3-rasm).
rasm 3
Amaliyotda ko‘pincha bаzаli topologiyalarning kombinatsiyasi ham
ishlatiladi, lekin ko‘p tarmoqlar huddi shu uchtasiga mo‘ljallangan.
Yuqorida sanab o‘tilgan tarmoqli topologiyalarni ko‘rib chiqamiz.
“Shina” topologiyasi (yoki, yana bir nomi “ummiy Shina”) o‘zining
tuzilishi bo‘yicha kompyuterlarning tarmoqli asbob – uskunalarining bir
xilligi, shuningdek hamma abonentlarning teng huquqligi bilan farq
qiladi. Bunday ulanishda kompyuterlar axborotni faqat navbat bo‘yicha
uzatishi mumkin chunki aloqa liniyasi bir dona bo‘ladi. Aks holda ustma
ust (konflikta, kollizi) tushishi natijasida uzatiladigan axborot buziladi.
Shunday qilib, shinada yarim dupleksli (Half duplex) almashuv
rejimi amalga oshadi (ikki tomonlama, lekin bir vaqtida emas, ketma-
ketlikda) “Shina” topologiyasida barcha axborotni uzatadigan markaziy
abonent yo‘q bu esa uning ishonchliligini oshiradi (axir har qaysi
markazning ishlashi buzilganda shu markaz bilan boshqariladigan
hamma tizim faoliyatini to‘xtatadi.) Shinaga yangi abonentlarni
qo‘shilishi tarmoq ishlab turgan vaqtda ham bo‘lishi mumkin.
Ko‘p holatlarda, shinadan foydalanayotganda boshqa topologi-
yalarga nisbatan ulanadigan kabelni eng kam miqdori talab qilinadi.
To‘g‘ri shuni hisobga olish kerakki, har bir kompyuterga (ikkita
chettagilardan tashqari) ikkita kabel keladi, bu esa har doim qulay
bo‘lavermaydi. Bu holatda bo‘lajak janjallarni hal etish har bir
abonentning tar-moqli asbob – uskunalarga yuklanishi sababli “shina”
topologiyasida tarmoqli adapter apparaturasi murakkabroq bo‘ladi,
boshqa topologiyalarga qaraganda.
Biroq, “Shina” topologiyali tarmoqlarni keng tarqalgani tufayli
(Ethernet, Arcnet) tarmoqli asbob – uskunalarni narxi uncha yuqori
emas. Ayrim kompyuterlarning ishdan chiqib qolishi shinaga zarar
qilmaydi, chunki tarmoqdagi hamma qolgan kompyuterlar alma-shuvni
normal davom etishi mumkin. Ko‘rinishi mumkinki, kabelni uzulganligi
xam shinaga qo‘rqinchlik emas, chunki bunda sim bo‘ladi. Biroq, uzun
aloqali liniyalarda elektr signallarning tarqalish xususiyatlariga ko‘ra,
shinalarni oxirgi uchlarida maxsus kelishtiradigan qurilmalar –
terminatorlarni ulashni ko‘zda tutish kerak. Ular ulanmasa liniyani
oxiridan signal akslanadi va shunday buziladiki, tarmoq bo‘yicha aloqa
bo‘lmasdan qoladi.
Shuning uchun kabel uzulganda yoki shikastlanganda (masalan,
sichqonlar tomonidan) aloqa liniyasini mosligi buziladi va o‘zaro ulanib
qolgan o‘sha kompyuterlar xam o‘rtasidagi almashuv to‘xtaydi. Batafsil
moslashtirish to‘g‘risida kitobning maxsus bo‘limida bayon etiladi. Shina
kabelini har qanday nuqtasida qisqa tutashtiruv tarmoqni hammasini
ishdan chiqaradi. Shinadagi asbob – uskunalarni har qanday ishdan
chiqishini lokalizatsiya qilish juda qiyin, chunki hamma adapterlar
parallel ulangan va qaysi biri ishdan chiqqanligini bilish uncha oson
emas.
“Shina” topologiyali tarmoqning aloqa liniyalari bo‘yicha o‘tаdigаn
axborotli signallar kuchsizlanadi va hech tiklanmaydi, bu esa aloqa
liniyalarning yig‘indi uzunligiga qattiq cheklanishlar qo‘yadi, bundan
tashqari har bir abonent tarmoqdan uzatuvchi abonentning masofasiga
bog‘langan har xil darajali signallar olishi mumkin. Tarmoqli asbob –
uskunalarning qabul qiluvchi uzellariga qo‘shimcha talablar qo‘yadi.
“Shina” topologiyali tarmoq uzunligini uzaytirish uchun ko‘pincha
birnechta segmentlar ishlatiladi (ularning har biri shina deyiladi).Maxsus
signal tiklagichlari repiterlar yoki qaytargichlari (3-rasm) yordamida bir
birovi bilan ulanadi.
rasm 4
Biroq bunday tarmoq uzunligini uzaytirish cheksiz bo‘la olmaydi,
chunki aloqa liniyalari bo‘yicha signallarning tarqalishini oxirgi tezligi
bilan bog‘liq cheklanishlari ham bor. “Yulduz” yaqqol ajralib turadigan
markazli topologiya, bunga barcha qolgan abonentlar ulangan. Barcha
axborotlar almashuvi faqat markaziy kompyuter orqali bajariladi,
shunday qilib unga juda katta yuklanish yotadi, shuning uchun
tarmoqdan tashqari boshqa hech narsa bilan u shug‘ullana olmaydi.
Tushunarliki, markaziy аbоnеntning tarmoqli asbob – uskunalari
atrofdagi abonentlarning asbob – uskunalarga qaraganda juda
murakkab bo‘lishi kerak. Abonentlarning bir xil huquqga egaligi
to‘g‘risida bunda gapirib bo‘lmaydi. Odatda, huddi shu markaziy
kompyuter eng kuchli bo‘ladi va faqat unga almashuvni boshqarish
hamma funksiyalari topshiriladi. “Yulduz” topologiyali tarmoqdа hech
qanday mojarolar bo‘lishi mumkin emas, chunki boshqarish to‘liq
markazlashgan.
Agar kompyuterlarni ishdan chiqishiga yulduzni mustaxkamligi
to‘g‘risida gap ketsa, bunda atrofdagi kompyuterni ishdan chiqishi
tarmoqning qolgan qismlarini ishlashiga hech qanday ta’sir
ko‘rsatmaydi, lekin markaziy kompyuterni har qanday ishdan chiqishi
tarmoqni butunlay ishdan chiqaradi. Shuning uchun markaziy
kompyuterni va uning tarmoqli apparturalarini ishonch-liligini oshirish
uchun maxsus choralar ko‘rilishi kerak. Har qanday kabelni uzilishi yoki
undagi qisqa tutashuv “yulduz” topologiyasida faqat bitta kompyuter
bilan almashuv buziladi, boshqa kompterlar esa normal holatda ishini
davom ettirishi mumkin. Shinaga qaraganda yulduzda har bir aloqa
liniyasida faqat ikkiga abonent turadi: markaziy va atrofdagilardan
bittasi. Ko‘pincha ular-ning ulanishi uchun aloqa liniyasini ikkitasi
ishlatiladi, ularning har biri axborotni faqat bir yo‘nalishda uzatadi.
Shunday qilib, har bir aloqa liniyasida bitta qabul qiluvchi
(pryomnik) va bitta uzatuvchi (peredatchik) mavjud. Shina bilan
solishtirganda buning hammasi tarmoqli asbob – uskunalarni sezilarli
soddalashtiradi va qo‘shimcha tashqi terminatorlarni qo‘llashdan ozod
qiladi.
“Shina” ga qaraganda aloqa liniyalarda signallarni so‘nish
muammosi “yulduzda” oddiy hаl etiladi, chunki har bir priyomnik doim
bir darajali signal qabul qiladi. “Yulduz ” topologiyasini jiddiy kamchiligi
abonentlar soni qattiq cheklangan. Odatda markaziy abonent 8-16 dan
oshmagan atrofdagi abonentlarga xizmat ko‘rsatadi. Agar bu chegarada
yangi abonentlarni ulash juda oddiy bo‘lsa, lekin bundan oshib
ketganda umuman mumkin emas. To‘g‘ri, gohida yulduzda qo‘shib
borish imkoniyati ko‘zda tуtilgаn, ya’ni atrofdagi abonentlardan bittasini
o‘rniga yana bitta markaziy abonentni ulash (natijada bir nechta bir
birovi bilan ulangan yulduzlar topologiyasi paydo bo‘ladi). Yulduz aktiv,
faol nom bilan yuritiladi, yoki haqiqiy yulduz. Passiv yulduz degan
topologiya ham bor, u faqat tashqi ko‘rinishidan yulduzga o‘xshaydi (4-
rasm). U bugungi kunda aktiv yulduzga qaraganda ko‘proq tarqalgan.
Aytish kerakki, bugungi kunda eng mashhur Ethernet tарmоg‘idа u
ishlatiladi.
rasm 5
Tarmoq markazida shu topologiyali kompyuter emas, balki
konsentrator, yoki xab (HUB), repiterga o‘xshab o‘sha funksiyani
bajaradigan joylashtiriladi. U kelayotgan signallarni tiklaydi va ularni
boshqa aloqa liniyalarga uzatadi. Kabellarni joylashtirish haqiqiy yoki
aktiv yulduzga o‘xshasa ham, haqiqatda biz shinali topologiyasiga
o‘xshab ish yuritamiz, chunki har qaysi kompyuterdan axborot bir
vaqtda boshqa qolganlarga uzatiladi, markaziy abonent esa bo‘lmaydi.
Tabiyiki, passiv yulduz oddiy shinaga qaraganda qim-matroq
bo‘ladi, chunki bunda yana kansentrator ham kerak bo‘ladi. Ammo u
yulduzning afzalliklari bilan bog‘liq bir qator qo‘shimcha imkoniyatlarni
taqdim etadi. Huddi shuning uchun oxirgi vaqtda passiv yulduz haqiqiy
shinani ko‘proq siqib chiqarayapti, chunki u kam perspektivali
topologiya hisoblanadi. Aktiv va passiv yulduz o‘rtasida topologiyaning
oraliq turini ham ajratish mumkin. Bu holda konsentratorga tushadigan
signallarni faqat ret- ranslyatsiya qilmasdan, o‘zi qatnashmasa ham,
almashuv boshqarishini bajara oladi. Yulduzning (ham aktiv va ham
passiv) katta ustunligi shundaki, hamma ulanadigan nuqtalar bir joyda
yig‘ilgan. Bu tarmoq ishini oson nazorat qilishga, markazdan u yoki bu
abonentlarni oddiy o‘chirish yo‘li bilan nosozliklarni lokalizatsiya qilish
(masalan, shina holatda bajarib bo‘lmaydi), shuningdek tarmoq uchun
xayotiy muhim bo‘lgan ula-nish nuqtalariga begona shaxslar kirishini
cheklab qo‘yishdir. Yulduz holatida xar bir atrofdagi abonentga bitta
kabel kelishi xam mumkin (unda uzatish ikki tomonlama ketadi), va
ikkita xam (Ularning har biri-bir tomonga uzatadi), buning ustiga
ikkinchi holat ko‘proq uchraydi.
“Yulduz” turidagi barcha topologiyalarning umumiy kamchiligi
boshqa topologiyalarga qaraganda juda katta kabel sariflanishidir.
Masalan, Agar kompyuterlar bir chiziqda joylansa, “yulduz” topologiyasi
tanlanganda “Shina” topologiyasiga qaraganda bir necha martta ko‘p
kabel talab qilinadi. Bu hamma butun tarmoqning narxiga sezilarli ta’sir
ko‘rsatishi mumkin.
“Halqa” – bu topologiya, bunda har bir kompyuter faqat ikkitasi
boshqalari bilan aloqa liniyalari bilan ulangan. Faqat u biridan axborot
oladi, ikkinchisiga esa – faqat uzatadi. Har bir aloqa liniyasida, yulduz
holatiga o‘xshab, faqat bitta (peredatchik) uzatuvchi va bitta (priyomnik)
qabul qiluvchi ishlaydi. Bu tashqi terminallarni qo‘llashdan ozod qiladi.
Halqani muhim xususiyati shundaki, har bir kompyuter unga keladigan
signalni tiklaydi, yani repiter rolini o‘ynaydi, shuning uchun halqaning
hamma joyida signalni so‘nishi hech qanday ahamiyati yo‘q, muhimi
faqat halqaning qo‘shni kompyuterlar orasidagi so‘nishidir. Bu holatda
аniq ajratilgan markaz yo‘q, hamma kompyuterlar bir xil bo‘lishi
mumkin. Ammo, ko‘pincha halqada maxsus abonent ajratiladi, u
almashuvni boshqaradi yoki nazorat qiladi. Tushunarliki, bunday
boshqaradigan abonentni borligi tarmoq ishonchliligini pasaytiradi,
chunki uning ishdan chiqishi tezda barcha almashuvni falaj qilib qo‘yadi.
Qa’tiyat bilan аytgаndа, halqadagi kompyuterlar to‘liq teng huquqli
emas (masalan, shinali topologiyaga qaraganda). Ulardan birlari
kompyuterdan, shu momentda uzatishni olib borayotgan, albatta
axborotni oladi, oldinroq, boshqalar esa kеyinrоq. Topologiyani huddi
shunday xususiyatlariga ko‘ra, “halqaga” maxsus hisoblangan
tarmoqdagi almashuvni boshqarish usullarda keyingi uzatish huquqi
(yoki, yana aytilishicha, tarmoqni qurshab olish) keyingi halqadagi
kompyuterga ketma – ket o‘tadi. Yangi abonentlarni “Halqaga” ulash
mutloqo beziyon, lekin ulanish vaqtida butun tarmoqni ishlashini
to‘xtatish talab qilinаdi. “Shina” topologiyali holatga o‘xshab halqadagi
eng ko‘p abonentlar soni ancha muncha bo‘lishi mumkin (minggacha va
undan ko‘proq). Halqali topologiya oshiqcha yuklanishlarga eng
mustахkаm, u uzatiladigan tarmoq bo‘yicha axborotlarni eng katta
oqimlari bilan ishonchli ishlashni ta’minlaydi, chunki unda janjallar yo‘q
(shinaga qaraganda), shuningdek markaziy abonent yo‘q (yulduzga
qaraganda). Halqadagi signal tarmoqdagi hamma kompyuterlardan
o‘tgani sababli, lokal ulardan bittasini ishdan chiqishi (yoki uning
tarmoq-dagi asbob-uskunalarini) yaxlit butun tarmoqni ishdan
chiqaradi. Huddi shunga o‘xshab halqadagi har qaysi kabellarni uzilib
qolishi yoki qisqa tutashuvi butun tarmoqni ishdan chiqaradi. Kabelni
buzilishlariga halqa ko‘proq shikastlanadigan bo‘ladi, shuning uchun bu
texnologiyada ikkita (yoki ko‘proq) parallel aloqa liniyalari qo‘yib
borishni ko‘zda tutiladi. Shunda ularning bittasi zahirada turadi. Shu
bilan bir vaqtda halqani katta ustunligi shundaki, har bir abonent
tomonidan signallarni retranslyatsiya qilish butun tarmoq o‘lchamlarini
sezilarli ko‘paytirishga yordam beradi (gohida bir necha o‘n
kilometrgacha). Halqa bu tomonidan boshqa har bir texnologiyalardan
ko‘proq (sezilarli) ustunlik qiladi. Halqani kamchiliklaridan (yulduzga
taqqoslanganida) shuni hisoblash kerakki, tarmoqdаgi har bir
kompyuterga ikkita kabel olib kelinishi kerak. Ba’zan “Halqa”
topologiyasi axborotni qarama-qarshi yo‘nalishlarida uzatilishini ikkita
halqali aloqa liniyalari asosida bajariladi. Masalani bunday hal etilishi –
axborotni uzatish tezligini (ideal holatda ikki marotaba) оshirilishi.
Kabelni bittasi buzilganda tarmoq boshqa kabel bilan ishlashi mumkin
(to‘g‘ri, cheklangan tezlik kamayadi). Yuqorida ko‘rilgan uchta asosiy,
bazaviy topologiyalardan tashqari, qo‘shimcha yana “daraxt” (tree)
tarmoqli topologiya ishlatiladi, u bir nechta yulduzlar kombinatsiyasidan
iborat. Yulduzga o‘xshash daraxt aktiv, yoki haqiqiy, passiv bo‘lishi
mumkin. Aktiv daraxtga bir nechta aloqa liniyalari birlashtirilgan
markazlarda markaziy kompyuterlar joylashgan, passilida esa
konsentratorlar (Xablar). Kombinatsiyali topologiyalar ham ancha ko‘p
ishlatiladi, ular orasida eng ko‘p tarqalgan yulduz-shinali va yulduz-
halqalilaridir.
rasm 6
rasm 7
rasm 8
rasm 9
Yulduz-shinali topologiyada (star-bus) shina va passiv yulduzlar
kombinatsiyasi ishlatiladi. Bunda konsentratorga alohida kompyuterlar
ham va butun shinali segmentlar ham ulanadilar, ya’ni tarmoq-dаgi
barcha kompyuterlar kiritilgan fizik topologiya amalga oshiriladi. Bu
topologiyada bir nechta konsentratorlar ham ishlatilishi mumkin, ular bir
biroviga ulanib magistrali, tayanchli deb nomlangan shinani tashkil
qiladi. Konsentratorlarning har biriga alohida kompyuterli yoki shinali
segmentlar ulanadi. Shunday qilib, foydalanuvchi o‘ziga qulay qilib
shinali va yulduzli topologiyalarni avzalliklarini kombinatsiya qilish
imkoniyatlaridan foydalaniladi, shuningdek tarmoqga ulangan
kompyuterlar sonini oson o‘zgartiradi. Yulduz-halqali topologiya
holatida kompyuterlarni o‘zi birlashmaydi, balki maxsus konsentratorlar,
ularga o‘z navbatida, yulduz shaklli ikkitali aloqa liniyalari yordamida
kompyuterlar ulanadi. Haqiqatda, tarmoqning hamma kompyuterlari
berk halqaga ulanadi, chunki konsentratorlar ichidagi barcha aloqa
liniyalari berk konturni tashkil qiladi. Bu topologiya yulduzli va halqali
topologiyani ustunligini kombinatsiyalashga imkon yaratadi. Masalan,
konsentratorlar barcha ulanadigan nuqtalarni bir joyga yig‘ishga imkon
yaratadi. Tarmoq topologiyasi kompyuterlarni faqat fizikaviy
joylanishlarini ifodalamasdan, lekin undan muhimrog‘i, ular orasidagi
aloqalar xarakteri, tarmoq bo‘yicha signallarning tarqalganish
xususiyatlari ifodalaydi. Huddi shu aloqalar xarakteri tarmoqning buzi-
lishiga mustaxkamlik darajasini belgilaydi, tarmoqdаgi apparatlar-ning
kerakli murakkabligini, almashuv boshqarish usulini eng to‘g‘ri
keladiganini, uzatish muxitining mumkin turlarining (aloqa kanallari),
tarmoqning mumkin bo‘ladigan o‘lchamlari (aloqa liniyalar uzunligi va
abonentlar soni), elektr muvofiqlashtirishni kerakligi va h.k. tarmoq bilan
birlаshgаn kompyuterlarni fizik joylanishi topologiyani tanlashda,
umuman olganda, ta’siri kam har qaysi kompyuterlarni, ular qanday
joylashganidan qa’tiy nazar, har qanday ol-dindan tanlangan topologiya
yordamida har doim ulash mumkin (8-rasm).
rasm 10
Agar ulanadigan kompyuterlarni doirani konturi bo‘yicha
joylashgan bo‘lsa, ular yulduz yoki shina bo‘lib bеmаlоl ulanishi
mumkin. Agar kompyuterlar qandaydir markaz atrofida joylansa, ular bir
birovi bilan shinali yoki halqali bo‘lib ulanishi mumkin. Kompterlar bir
chiziq bo‘yicha joylashgan bo‘lsalar, ular yulduz yoki halqa bo‘lib
ulanishi mumkin. Boshqa gap, buning uchun kabelning kerakli yig‘indisi
uzunligi qancha bo‘lishidir. Adabiyotda tarmoq topologiyalari to‘g‘risida
gap ketsa, tarmoq arxitekturasining har xil darajalariga tegishli to‘rt
mutloqo har xil tushunchalar o‘ylash mumkin. Fizikkaviy topologiya
(ya’ni kompyuterlarni joylanish sxemasi va kabellarni yotqizilishi). Bu
ma’noda, masalan, passiv yulduz aktiv yulduzdan hech qanday farq
qilmaydi, shu tufayli uni ko‘pincha oddiy “yulduz” deb ataladi.
Mantiq topologiyasi (ya’ni, aloqalar tuzilishi, signallarni tarmoq
bo‘yicha tarqalganish xarakteri). Bu eng to‘g‘ri topologiyani ifodalash
bo‘lsa kerak.
Almashuvni boshqarish topologiyasi (ya’ni, har bir kompyuterlar
orasidagi tarmoqni o‘rab olish huquqini uzatish prinsip iva ketma-
ketligi).
axboratviy topologiya (ya’ni, tarmoqdа uzatilayotgan axborot
oqimining yo‘nаlishi).
Masalan, fizikaviy va mantiqli topologiyasi bilan “shina” boshqarish
usuli sifatida tarmoqni o‘rab olish huquqi uzatish estafetasi (ya’ni, bu
ma’noda halqa bo‘lishi) va bir vaqtda bita ajratilgan kompyuter orqali
barcha axborotni uzatishdir (Bu ma’noda yulduz bo‘lish). Mаntiqli
“shina” topologiyali tarmoq “yulduz” passiv fizikli topologiyasiga ega
yoki “daraxt” (passiv) bo‘lishi mumkin. Har qaysi fizik topologiyali,
mantiq topologiyali, almashuv boshqaradigan topologiyali tarmoq
axborotli topologiya mа`nоsidа yulduzli deb hisoblasa bo‘ladi, agar u
yagona server va bir nechta kliyentlar asosida qurilgan bo‘lib, faqat shu
server bilan mulog‘otda bo‘lsa. Bu holatda barcha mulohozalar
markazning nosozliklari tarmoqni buzilishiga mustahkamligi past
bo‘lishiga to‘g‘ri keladi. (ya’ni serverni). Xuddi shunga o‘xshab har
qanday tarmoq axborotli ma’noda shina deb atalishi mumkin, agar u bir
vaqtda server ham, kliyent ham bo‘lib kompyuterlardan tuzilgan bo‘lsa,
har bir boshqa shina holatida ham, bunday tarmoq alohida
kompyuterlarning nosozliklariga kam sezgirli bo‘ladi. Kabel bo‘lmagan
tizimlarda sharoit boshqacha. Ularning asosiy ustunligi shundaki, hech
qanday simlarni o‘tqazish kerak bo‘lmaydi (devorlarda teshiklar qilish
kerak emas, quvurlarda va talablarda kabelni o‘tqazish kerak emas, uni
falshpollar tagida o‘tqazish, osilgan potoloklar ustida yoki ventiliyatsiyali
shaxtalarda kabel nosozliklarni qidirish va tuzatish kerak emas). Yana
shunga o‘xshab tarmoq kompyuterlarini xona va bino chegarasida joyini
o‘zgartirish oson, chunki ular hech narsaga bog‘langan emas.
Savol va topshiriqlar
1.
Kompyuter standart tarmoqlari qaysilar?
2.
Tarmoq topologiyalarini ayting?
3.
Lokal tarmoq nima?
Dostları ilə paylaş: |