Ondokuzmayis üNøversøtesø sosyal b

II.1.13.11.Çocu÷un Fiziksel veya Zihinsel Engelli Olması 
 
Çeúitli  araútırmalarda,  istismar  olgusunda  etkileúim  açısından  çocu÷un  da  rolü 
oldu÷u  ortaya  konmuútur.  Fiziksel  veya  zihinsel  engelli  çocuklar,  özellikle  güç 
e÷itilebilir olanlar, a÷ır ya da kronik hastalı÷ı olan çocuklar, hiperaktif çocuklar, 
prematureler,  normal  do÷um  kilosundan  çok  daha  düúük  a÷ırlıkta  do÷muú 
çocuklar  daha  fazla  istismara  hedef  olmaktadırlar.  Konuyla  ilgili  yapılan  bir 
araútırmada,  istismar  edilen  gruptaki  bebeklerin  %1.6’sının,  istismar  edilmeyen 
gruptaki  bebeklerin  ise  %0.8’inin  özürlü  oldu÷u  bulunmuútur  (Tercan  1995:  35-
41). 
 
 
II.1.13.12.Çocu÷un  østenmedik  Bir  Zamanda  Do÷ması  veya  Gayri  Meúru 
Olması 
 
Çocu÷un  özürlü  olmasının  yanında,  beklenmedik  ve  istenmedik  bir  zamanda 
do÷ması, gayri meúruluk gibi durumlar da anne-babanın çocu÷u istismar etmesine 
yol açmaktadır. Ülkemizde de evlilik dıúı iliúkiler sonucu do÷an çocuklar toplum 
için bir sorun oluúturmakta, ancak bu sorun toplumun baskısı ve hoú  görmezli÷i 
sonucu  açı÷a  çıkamamakta,  genellikle  bu  tip  olaylar  gizli  kalmaktadır.  Böyle 
durumlarda  gebeli÷in  ilk  devresinde  çareler  aranarak  gebeli÷e  son  verilmeye 
çalıúılır.  Ancak  do÷um  önlenemedi÷inde  ço÷u  kez  bebe÷in  varlı÷ına  tahammül 
edemeyen  anne,  ondan,  terk  ya  da  öldürme  gibi  yollarla  kurtulmaya  çalıúır. 
Hastanelerde do÷um yapma durumunda olan anneler, bu çocuklara tıbbi bakım ve 
tedaviden  baúka  bir  hizmet  götürmezler.  Hatta  bebe÷ini  hastanede  bırakıp  kaçan 
annelere de sıkça rastlanmaktadır. Böylece bu tip çocukların sokak, karakol, cami, 

 
49 
hastane  gibi  yerlere  bırakılmaları  olaylarıyla  oldukça  çok  karúılaúılmaktadır 
(Mangalcı 2002: 38-39). 
 
 
II.1.13.13.Çocuk 
østismarı ve øhmaline Toplumsal Ekonomik Düzeyin Etkisi 
 
Çocuk  istismarı  ve  ihmalinin  genellikle  alt  toplumsal  ekonomik  düzeyde 
yo÷unlaútı÷ına  iliúkin  yaygın  bir  görüú  vardır.  Kimi  araútırmacılar  ise,  üst 
toplumsal  ekonomik  düzeyde  de,  alt  toplumsal  düzeyde  oldu÷u  kadar,  çocuk 
istismarı  ve  ihmali  olaylarına  rastlandı÷ını,  fakat  üst  toplumsal  ekonomik 
düzeydeki  ailelerin  bu  tür  olayların  daha  rahat  gizleyebildiklerini  ileri 
sürmektedirler. 
 
Ailenin düúük toplumsal ekonomik statüde bulunması, ancak marjinal bir yaúam 
standardı tutturabilmeleri, beslenme, barınma, sa÷lık, e÷itim, giyim, e÷lenme gibi 
temel  gereksinimlerini  karúılamakta  yetersiz  kalmaları,  bireylerin  aile  içi 
çatıúmalara girmelerini kolaylaútırmaktadır. Özellikle sıkıúık bir ev düzeni içinde, 
çok  sayıda  aile  üyesiyle  bir  arada  yaúamak,  stresi  artırmaktadır.  Ana-babanın 
karúılayabilece÷inden daha fazla talepte bulunan çocukların varlı÷ı ise, yaúamı, alt 
toplumsal ekonomik düzeydeki aile için daha çok zorlaútırmaktadır.  
 
øúsizlik, çocuk istismarı ve ihmalini artırıcı bir di÷er etkendir. Çünkü iúsiz bireyin 
kendine  güveni  azdır  ve  toplumda  kendini  baúarısız  hissetmesi,  bireyde 
depresyona neden olabilmektedir. Ayrıca, toplumun marjinal kesiminde yer alıp, 
toplumsal  kabul  ve  statü  kazanamamak,  ruhsal  gerginli÷e  neden  olmaktadır. 
Bireyin deúarj olabilece÷i yer ise, ailesi ve çocuklarıdır. Özellikle çocukların ana-
babaya  ba÷ımlı,  korunmasız  olmaları,  onların  úiddete  maruz  kalmalarına  bir 
neden  olabilir.  øúsiz  ya  da  düúük  gelirli  ana-baba,  çocu÷unu  aileye  ekonomik 
kazanç  sa÷laması  için,  küçük  yaúta  çalıúmaya  teúvik  edebilmektedir.  Çocuk, 
dilencili÷e, fuhuúa, hırsızlık gibi suç iúlemeye yönlendirilebilece÷i gibi, yaúına ve 
bedensel yapısına uygun olmayan a÷ır iúlerde çalıúmak zorunda kalabilmektedir. 
  

 
50 
Köyden  kente  göç,  ailenin  toplumsal  norm  ve  de÷erlerinde  karmaúa  ve  boúluk 
yaratmakta,  geliúen  anormal  davranıúlarla  birlikte,  yaúanan  yere  uyumsuzluk 
olgusu  ortaya  çıkabilmektedir.  Uyumsuzluk  nedeniyle  aile  içine  kapanmakta  ve 
yüksek bir düzeye ulaúan ekonomik, toplumsal ve duygusal baskı, aile içi úiddetin 
nedeni  olabilmektedir  veya  bunun  tam  tersine  ailedeki  toplumsal  de÷er  ve  norm 
karmaúası  sonucunda,  yapısında  çatlamalar  ve  dejenerasyon  ortaya 
çıkabilmektedir. Nelerin do÷ru, nelerin yanlıú oldu÷unun belirlenmesi güçleútikçe 
ana-babanın çocu÷a karúı tutumunda da tutarsızlıklar baú gösterebilmektedir.  
 
øç göç olgusunda karúılaúılan sorunların benzerini, dıú göçe katılan ya da azınlık 
olarak  yaúayan  ailelerde  de  görmek  mümkündür.  Dıú  göçe  katılan  aileler  ile 
yaúanılan toplumda azınlık gruplara ait aileler, a÷ır bir kültür çeliúkisi yaúamakta, 
çocuk  yetiútirme  yöntemleri,  de÷er,  tutum,  dil,  din  ve  normları  egemen 
toplumunkine  her  zaman  uyum  göstermeyebilmektedir.  Bunlara  ek  olarak, 
yaúadıkları  topluma  ait  olamama  duygusu,  toplum  tarafından  horlanma,  aile  ve 
bireyde önemli bunalımlara neden olabilmektedir.  
 
Di÷er taraftan, ça÷daú dünyanın bir gere÷i olan hızlı yaúama temposu, ulaúımdan, 
iú  yaúamındaki  doyumsuzluklara  kadar  çok  de÷iúik  sorunlar,  çocuk  ihmali  ve 
istismarı için uygun bir zemin hazırlayabilmektedir (Özdemir 1989: 34-37). 
 
 
II.1.13.14.Çocukların Do÷um Sırası 
 
Çocukların do÷um sırası da istismar ve ihmal olgusunun ortaya çıkmasında etkili 
olmaktadır. ølk do÷an çocuklardan ana-babaların beklentileri daha yüksek olmakta 
ve  bu  durum  çocukların  üzerinde  baúarılı  olma  yönünde  baskı  yaratmaktadır 
(Tercan 1995: 42). 
 
Karadeniz (2008) konu ile ilgili yaptı÷ı bir çalıúmada, gerçek do÷um sırasına göre 
çocuk  istismarı  yaúantılarının  anlamlı  de÷iúme  gösterip  göstermedi÷ini 
incelemiútir. Araútırma sonuçları, bireylerin gerçek do÷um sıralarına göre istismar 
yaúantılarının anlamlı de÷iúme  gösterdi÷ini ortaya koymuútur.  Araútırmaya göre, 

 
51 
duygusal kötüye kullanım açısından bakıldı÷ında, tek çocuklar ve küçük çocuklar 
büyük  ve  ortanca  çocuklardan  daha  fazla  istismara  maruz  kalmaktadır                   
(Karadeniz: 2008: 90-91).  
 
 
II.1.13.15.Çocukların Yaúlarının Küçük Olması 
 
Bebeklerin,  okul  öncesi  ça÷ı  çocuklarının  istismarı  daha  fazla  görülmektedir. 
Yapılan araútırmalarda çocukların yaúları ile istismar arasındaki iliúkiye bakılmıú, 
çocukların yaúları arttıkça istismarın azaldı÷ı görülmüútür. Hetherington ve Parke 
(1986)’de,  geniú  ailelerde  istismar  davranıúlarının  daha  çok  gözlemlendi÷i  bu 
ailelerde  de  özellikle  3  yaúın  altındaki  çocukların  istismara  maruz  kaldı÷ını 
belirtmiúlerdir (Akt. Mangalcı 2002: 39). 
 
 
II.1.13.16.Çocuktan Gerçek Dıúı Beklentiler 
 
Bazı  anne-babaların,  çocuklarından  gerçek  dıúı  beklentileri  vardır.  Çocuklardan 
yapamayacakları 
davranıúları 
beklemek 
ve 
dolayısıyla 
beklentilerin 
karúılanmaması,  çocu÷un  e÷itimi  adına  da  olsa,  yetiúkinleri  úiddete 
yöneltmektedir.  Ailenin  çocuktan  beklentileri  çocu÷un  geliúimi,  davranıúları  ve 
duygusal  tepkileri  konusunda  olabilmektedir.  Çocuk,  ana-babanın  isteklerine 
cevap 
vermeyi 
baúaramadı÷ında, 
bazı 
ana-babalar, 
çocu÷un 
fiziksel 
gereksinimlerini dahi karúılayamayabilirler. Hatta tamamıyla ihmal edebilirler ya 
da  çocu÷u  istedikleri  gibi  davranmaya  zorlamak  için  fiziksel  ceza 
uygulayabilirler. 
 
Çocu÷a  karúı  úiddet  kullanan  ana-babaların,  genellikle,  çocuk  ile  yetiúkin 
arasındaki  farkı  da  ayırt  edemedikleri  bilinmektedir.  Çocu÷u  geliúim  sürecine 
göre de÷erlendirememekte ve ondan yetiúkin davranıúları beklemektedirler. Buna 
ba÷lı  olarak  da  çocu÷un  içinde  bulundu÷u  geliúim  evresine  uygun  olmayan 
beklentiler geliútirmektedirler (Tercan 1995: 37-38). 
 

 
52 
II.1.14.Çocuk østismar ve øhmalinin Görülme Sıklı÷ı 
 
Çocuk  ihmali  ve  istismarı  tüm  dünyada  görülmesine  ra÷men  19.yy  sonlarına 
do÷ru  ciddi  bir  sorun  olarak  ele  alınmaya  baúlanmıútır.  1962  yılında  C.  Henry 
Kempe  tarafından  ‘Hırpalanmıú  Çocuk  Sendromu’  (Batteret  Child  Syndrom) 
olarak  kavramlaútırılmıú  ve  bundan  sonra  vakaların  araútırılması  ve  bildirilmesi 
yasalarla zorunlu hale gelmiútir. Amerika Birleúik Devletlerinde 1976 yıllarından 
beri her yıl raporlar hazırlanmaktadır. 
 
Günümüzde ihmal ve istismar hakkında kesin rakamlar vermek zor olsa da genel 
kanı  her  gün  sayının  arttı÷ı  yönündedir.  ‘Üçüncü  Ulusal  Çocuk  østismarı  ve 
øhmali  Oran  Çalıúması’  (Third  National  Incidence  Study  of  Child  Abuse  and 
Neglect) çocuk ihmal ve istismarının 1986-1993 yılları arasında iki katından daha 
fazla  arttı÷ını  bildirmiútir.  Verilerin  toplandı÷ı  ilk  1976  yılından  beri  de  her  yıl 
çocuk  ihmal  ve  istismarının  arttı÷ı  görülmektedir.  Bu  artıú  iki  úekilde 
açıklanmaktadır.  Birincisi,  de÷iúen  toplumda  çocuk  bakımının  zorlaúması  iken 
alternatif  görüú  ise,  hem  profesyonellerin  hem  de  ebeveynlerin  problemin  daha 
fazla farkında olmaları úeklindedir. 
 
Amerika  Birleúik  Devletlerinde  çocuk  ihmali  ve  istismarının  iyi  úekilde 
belgelendi÷i  bildirilmekle  birlikte,  1994  yılında  10-16  yaú  arası  çocuklarda 
telefonla  yapılan  bir  araútırma  resmi  sayıların  çok  üstünde  istismar  olgusu 
oldu÷unu  göstermiútir.  Irza  geçme  olguları  beú  kat  daha  fazla  görülürken, 
çocukların %35’inden fazlasının dayak yedikleri belirtilmiútir.  
 
Sa÷lık ve Sosyal Hizmetler Bölümü ve Amerikan Tıp Kurumu (The Department 
of  Health  and  Human  Services  and  the  American  Medical  Association)  her  yıl 
fiziksel, duygusal ve /veya cinsel istismarın en az 1 milyon çocukta görüldü÷ünü 
bildirmiútir.  Yine  ABD’de  her  yıl  2500-5000  çocu÷u  istismar  nedeni  ile  öldü÷ü 
bildirilmektedir.  Çocuk  istismarı  øngiltere’de  okul  öncesi  çocuk  ölüm  nedenleri 
arasında 4. sırada yer almaktadır.      
 

 
53 
Duygusal  ihmal  ve  istismarın  tanınmasının  zor  olması,  di÷er  ihmal  ve  istismar 
çeúitleri ile birlikte olması, gereken önemin verilmemesi gibi nedenlerle konuyla 
ilgili  gerçekçi  rakamlar  vermek  imkansız  olsa  da,  gündelik  yaúamda  en  sık 
rastlanan istismar türü oldu÷u kabul edilmektedir.  
 
Türkiye’de  ise  istismarın  görülme  sıklı÷ına  ba÷lı  olarak  bugüne  kadar  yeterli 
sayısal  verilerin  toplanmadı÷ı  görülmektedir.  Türkiye  ancak  tarihsel  süreçte  son 
10  yılda  konunun  önemini  fark  eden,  istismarı  saptama  ve  önleme  konularında 
çalıúmalar yapmaya baúlayan bir ülkedir. 
 
1991 yılında kurulan ÇøKORED (Çocu÷u østismardan Koruma ve Rehabilitasyon 
Derne÷i)  öncelikle  alan  çalıúmalarına  yönelerek  konuyla  ilgili  bilgi  toplamaya 
baúlamıú, bunun yanı sıra destek oluúturma çalıúmalarına a÷ırlık vermiútir.  
 
ÇøKORED’in yaptı÷ı bir çalıúma son 3yılda østanbul’daki en büyük 6 hastanenin 
kayıtlarında  istismar  tanısı  almıú  hiçbir  olgunun  bulunmadı÷ını  göstermiútir.  Bu 
sonuç,  olayın  bilgisizlikten  dolayı  atlanmıú,  bu  nedenle  baúka  teúhisler  almıú 
olabilece÷ini göstermiútir.  
 
Yapılan  bazı  çalıúmalarda  da  østanbul’da  orta  ö÷retim  kurumlarında  dayak 
olgusunun  %85’lere  varan  oranda  çıkması,  kendileri  dayaktan  kadın  sı÷ınma 
evine  gitmek  zorunda  kalan  annelerin  çocuklarını  dövme  oranının  %91  gibi  uç 
noktada  çıkması  istismarın  ülkemizde  yaúandı÷ını  gösteren  örneklerdir  (Akt. 
Sertler 2002: 39-40). 
 
 
II.1.15.Çocuk østismarı ve øhmalinin Çocuk Üzerindeki Etkileri 
 
østismar,  iyileúmesi  uzun  süren  bir  süreçtir  (Brook  ve  McDonald  2007:  664). 
Fiziksel  istismar  çocuklarda,  zihinsel  ve  fiziksel  özre  yol  açan  úiddetli  nörolojik 
zarara neden olabilmektedir. Lynch ve Roberts’in 1982 yılında yaptıkları Oxford 
izleme  çalıúmasında  örneklemin  %10’unda  nörolojik  hasar  görülmüútür  (Akt. 
Kars 1994: 36-38). 

 
54 
Lee (2007)’ye  göre istismar ve ihmal raporlarında anemi, geliúim  yetersizli÷i ve 
beslenme  eksikli÷i  gibi  birçok  beslenmeyle  alakalı  sa÷lık  problemi 
görülebilmektedir (Lee ve Mackey-Bilaver 2007: 501-517). 
 
Nolin  ve  Ethier  (2007)  ihmal  edilen  ve  fiziksel  istismara  u÷ramıú  çocukların, 
iúitsel  dikkat,  görsel  motor  entegrasyonu,  problem  çözme,  soyutlama  ve 
planlamada  biliúsel  noksanlıklar  gösterdiklerini  ortaya  koymuútur  (2007:631-
643).  
 
østismar ve ihmale u÷ramıú çocuklardaki geliúim profiline bakıldı÷ında ise, en sık 
rastlanan  bozukluklardan  biri,  okul  öncesi  çocuklardaki  konuúma  gecikmesidir. 
Daha büyük çocuklarda dil gerili÷i okulda baúarısızlı÷a yol açabilir. 
 
Kolko  ve  Mosor  (1988)’a  göre  bu  çocuklar  yetiúkinlerle  iletiúimden  kaçınırlar. 
Yetiúkinlerin  kendilerine  dokunmasından  ve  yaklaúmasından  korkarlar. 
Kolaylıkla  yalan  söyleyebilirler.  Korku  verici  duyumlar  karúısında  bile  tepkisiz 
kalabilirler. Aúırı saldırgan veya aúırı içe dönük ve çekingen çocuklar olabilirler.  
 
Bunlara ek olarak bu çocuklarda okul baúarılarında düúüúler, okulda ö÷retmenler 
ve sınıf arkadaúlarıyla sorunlar ve okuldan kaçma gibi e÷itimle ilgili sorunlar da 
göze çarpmaktadır.  
 
Duygusal  olarak  istismara  u÷rayan  çocuklarda  da  gözlenebilecek  sonuçlar  uzun 
bir  liste  oluúturmaktadır.  Özellikle  okul  öncesi  çocuklarda  parmak  emme, 
sallanma,  ısırma,  istem  dıúı  idrar  kaçırma  (enürezis)  ve  istem  dıúı  dıúkı  kaçırma 
(enkoprezis),  yeme  bozuklukları,  hiperaktivite  görülmektedir.  Aynı  zamanda  bu 
çocuklarda  aúırı  içe  dönüklük,  aúırı  pasiflik,  dıú  kontrol  odaklı  olma  her  úeye 
boyun  e÷me,  mantıksız  istekler,  uyku  bozuklukları,  olumsuz  benlik  kavramı, 
depresyon, aúırı kaygı, fobiler, obsesyonlar gibi nevrotik reaksiyonlar ve yıkıcılık, 
hırsızlık, yalan söyleme ve zulmetme gibi anti sosyal davranıúlar, intihar giriúimi 
veya  intihar,  biliúsel  ve  duygusal  geliúimde  duraklama,  hafıza  bozuklu÷u, 
konsantrasyon bozuklu÷u, oryantasyon bozuklu÷u, güdü azlı÷ı, baúarısızlık, zeka 
gerili÷i, yapay olgunluk gibi sonuçlar görülmektedir (Akt. Kars 1994: 36-38).  

 
55 
Çocuk  istismar  ve  ihmalinin  çocuk  üzerinde  fiziksel  ve  duygusal  olarak  yıkıcı 
etkiler bırakmasının yanında 2007 yılında yapılan bir araútırma, istismar ve ihmal 
edilen çocukların neredeyse yarısının (%48) adolesanlıkta ve genç eriúkinlikte ise 
1/3’ünün stres ve sıkıntılarla baúa çıkabildiklerini ve gelecekteki olumsuz olaylara 
karúı  daha  yüksek  direnç  gösterebildiklerini  ortaya  koymuútur  (DuMont  ve 
di÷erleri  2007:  255-274).  Benzer  úekilde  son  yıllarda  yapılan  bazı  araútırmalar 
olumsuz  yaúantılar  için  yüksek  riske  ra÷men,  bazı  istismar  ve  ihmal  görmüú 
çocukların geliúimsel görevlerde nispeten olumlu düzen ve baúarı gösterdiklerine 
iúaret etmektedir (Haskett ve di÷erleri 2006: 796-812).   
 
 
II.1.16.Çocukluktaki østismara Ba÷lı Olarak Geliúen Ruhsal Bozukluklar 
 
østismar  ve  ihmale  maruz  kalan  çocuklar  çeúitli  psikopatolojiler  geliútirebilirler 
(Kaffman ve Meaney 2007: 224-244). Araútırmalar, çocu÷un sosyal çevresindeki 
çoklu faktörlerin istismar ile ve istismarın da akıl sa÷lı÷ı üzerinde etkisi oldu÷unu 
göstermektedir (Swenson ve Chaffin 2006: 120-137). Fiziksel ve cinsel istismara 
maruz kalan çocuklarda görülebilecek çeúitli ruhsal bozukluklar úunlardır; 
 
Anksiyete bozuklukları (%67) 
Akut stres bozuklu÷u 
Travma sonrası stres bozuklu÷u (% 50) 
Depresyon ve düúük özgüven (%70) 
Davranım bozuklu÷u ve artmıú öfke (%87) 
Zihinsel ve geliúimsel yetersizlik 
ønsanlara, dünyaya karúı güvensizlik 
Disosiyatif bozukluklar 
Konversiyon bozuklu÷u 
Cinsel davranıú ve cinsel kimlik bozuklukları (Sayıta ve ùirin 2000: 138). 
 
Çocukluk ça÷ında istismar edilmiú bireyler, yetiúkin psikiyatrik rahatsızlıklar için 
önemli bir risk kayna÷ı oluúturabilmektedirler (Collishaw ve di÷erleri 2007: 211-
229).  

 
56 
II.1.17.Çocuk østismarı ve øhmalinde Ö÷retmenin Rolü 
 
Bavolek’e  göre  (1983)  çocuk  istismarı  ve  ihmali  olaylarında  okullar  tarafından 
yapılan  ihbarların  yüzdesi  düúüktür.  Aynı  zamanda  özel  e÷itime  ihtiyacı  olan 
çocuklardan  istismar  ve  ihmale  maruz  kalanların  tespit  edilmesi  çok  zordur. 
Steele’e göre (1986) ö÷retmenler ve di÷er okul personeli ö÷renme güçlü÷ü çeken 
çocukları  belirleyebilirler  fakat  bu  güçlüklere  neden  olan  geçmiúteki  istismar  ve 
ihmal olaylarını bilemeyebilirler. Birçok ö÷retmen de yanlıú ihbarda bulunmaktan 
ve  bunun  sonucunda  çocu÷un  ailesi  tarafından  haklarında  dava  açılmasından 
korkmaktadır.  Kimi  zaman  ö÷retmenler  úüphelendikleri  istismar  ve  ihmal 
olaylarını  ihbar  etmekten  çekinirler.  Çünkü  ihbar  sonucu  ö÷retmen-ö÷renci  ve 
ö÷retmen-aile  iliúkisinin  bozulaca÷ından  korkarlar.  Bazen  de  aile  ve  çocuk 
arasındaki  iliúkilere  ve  ailenin  özel  hayatına  karıúmaktan  çekinirler. 
Ö÷retmenlerin  ihbarda  bulunmak  istememelerinin  bir  nedeni  de  haklarında 
ihbarda  bulundukları  çocuklar  için  gerekli  yardım  çalıúmalarının  yapılmayaca÷ı 
endiúesini taúımalarıdır (Akt. Karaman 1993: 29-33). 
 
 
II.1.18.Çocuk østismarı ve øhmalini Açıklamaya Yönelik Kuramlar 
 
Çocuk  istismarı  ve  ihmalinin  nedenlerini  açıklamaya  yönelik  kuramları, 
psikiyatrik  model,  sosyolojik  model,  sosyal  ö÷renme  modeli,  ba÷lanma  modeli, 
sosyobiyolojik model ve biyolojik model olarak ele almak mümkündür. 
 
 
II.1.18.1.Psikiyatrik Model 
 
Çocuk istismarı ve ihmalinin en etkili ve popüler modeli istismar eden ebeveynin 
psikiyatrik  analizinden  türetilmiútir.  Çocuk  istismarı  ve  ihmalinden  sorumlu 
kiúilerin  genellikle  anne-babalar  oldu÷u  saptandı÷ından  psikiyatrik  model, 
istismar nedenlerini ortaya koymak amacıyla ebeveyn özelliklerin incelenmesine 
a÷ırlık vermiútir. østismarcı ebeveynlerin di÷er ebeveynlerden farklı bir dizi kiúilik 
özelliklerine  sahip  oldukları  varsayılmaktadır.  Ancak  klinik  gözlem  ve 

 
57 
incelemeler,  istismar  eden  ebeveynlerin  yalnızca  %10’unun  ruh  hastası  olarak 
tanımlanabilece÷ini göstermiútir.  
 
Psikiyatrik  model  çerçevesinde  istismar  eden  ve  etmeyen  ana-babaları 
farklılaútıran  kiúilik  özellikleri  üzerinde  durulmuútur.  Çocuk  istismarıyla  ilgili 
oldu÷u  düúünülen  bazı  kiúilik  özellikleri  arasında  narsistik  e÷ilimler,  kompulsif 
bozukluklar,  düúük  benlik  kavramı,  aúırı  kaygı,  depresyon  ve  empati  kuramama 
gibi  nitelikler  dikkati  çekmiútir.  Kiúilik  özelliklerini  inceleyen  bu  tür  araútırma 
sonuçlarından genellemeler yapmanın güç oldu÷u yaygın bir kanıdır.  
 
Gren,  Gaines,  Sandgrund  (1974)  istismarcı  ebeveynlerin  özelliklerini  úöyle 
sıralamaktadırlar: 
 
•  Tepki  kontrolünde  bozukluk,  aile  veya  eúle  olan  iliúkilerindeki 
doyumsuzluk nedeniyle çocu÷a yönelme, 
•  Zayıf benlik kavramı, 
•  Kiúilik oluúumunda karmaúa,  
•  De÷ersizlik  duygusuna  karúı  dıúlama  ve  yansıtma  mekanizmalarının 
kullanılması, 
•  Çocu÷un yanlıú algılanması. 
 
 
II.1.18.2.Feminist Model 
 
Feminist  terapinin  kökeni,  kadınların  geleneksel  kadın  rollerinin  kısıtlayıcı 
do÷asına  yönelik  tatminsizliklerini  dile  getirmek  amacıyla  birleútikleri  ve 
1960’larda  gerçekleútirdikleri  kadın  hareketidir.  Feminist  terapi,  büyük  oranda 
kadınların  geleneksel  terapi  modellerinin,  eski  kuramcıların  içsel  yanlılıkları 
tarafından sınırlandırıldı÷ını fark etmesiyle oluúmuútur. 
 
Feminist  terapistler,  1980’lerde  beden  imgesi,  istismara  dayalı  iliúkiler,  yeme 
bozuklukları,  ensest  iliúki  ve  cinsel  istismar  gibi  belli  sorun  ve  konular  üzerinde 
gittikçe daha çok odaklanmaya baúlamıúlardır.  

 
58 
Corey (2008)’e göre feminist hareketin önemli katkıları psikolojide ve psikolojik 
danıúma  uygulamasında  ahlak  ve  terapide  etik  karar  verme  alanlarındadır. 
Feminist  terapistler  taciz,  ensest  iliúki,  tecavüz,  cinsel  taciz  ve  aile  içi  úiddetin 
boyutu  ve  sonuçlarına  dikkat  çekmiúlerdir.  Aynı  zamanda  feministler  kadınların 
ve  çocukların  fiziksel,  cinsel  ve  psikolojik  olarak  istismar  edildi÷i  durumları 
belirlemeyi ve harekete geçirmeyi becerememenin sonuçlarına iúaret etmiúlerdir. 
 
Feminist  terapistler  istismarcı  erkek  danıúanlarla  da  çalıúırlar.  ùiddet  uygulayan 
erkeklerden  oluúan  ve  sayısı  gittikçe  artan  gruplarla  ilgilenir  ve  ilgilenilmesine 
destek olurlar (Akt. Ergene 2008: 375-404).   
 
 
II.1.18.3.Sosyal Etkileúimsel Model 
 
Sosyal  etkileúimsel  modelde,  istismar  davranıúının  sadece  ebeveynlerin 
geçmiúteki  deneyimlerinin  bir  sonucu  olmadı÷ı  ebeveynlerin  çocuklarıyla 
geliútirdikleri  etkileúim  ile  de  ba÷lantılı  oldu÷u  belirtilmektedir.  Çocuk  istismarı 
ve  ihmali  vakaları  ele  alınırken  anne-baba  ve  çocuklar  arasındaki  iliúkilerin 
yeterince  net  bir  biçimde  ortaya  konulması  gerekmektedir.  Eúlerin  birbirlerine 
duydukları kızgınlıkların çocu÷a yansıtılabilece÷i düúünülmelidir. Ayrıca istismar 
edilen  çocu÷un  özellikleri  de  göz  önüne  alınmalıdır.  Örne÷in,  prematüre 
bebeklerin  bakımı  zor  olaca÷ından  bu  çocukların,  çocuk  istismarı  ve  ihmali 
açısından  risk  altında  olmaları  mümkündür.  Toplumdaki  informal  (akrabalık, 
yakın çevre ve komúuluk vb.) ve formal (sa÷lık kuruluúları, iú bulma hizmetleri, 
aileler için danıúmanlık hizmetleri, sigorta yardımları, sosyal hizmetler vb.) destek 
sistemlerinin  olmaması  veya  yetersizli÷inin  de  çocuk  istismarı  ve  ihmalinde  bir 
etken oldu÷u belirtilmiútir.