Optika 5 laboratoriya ishi shishaning sindirish ko’rsatkichini aniqlash
Yüklə 16,56 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ISH HAQIDA NAZARIY TUSHUNCHA
|
Optika 5 laboratoriya ishi shishaning sindirish ko’rsatkichini aniqlash OPTIKA 5 - laboratoriya ishi SHISHANING SINDIRISH KO’RSATKICHINI ANIQLASH [15. 328-330, 16.227-228, 20. 395-396] Ishning maqsadi: Yorug’likning sinish qonunini o’rganish, mikroskop yordamida shishaning sindirish ko’rsatkichini aniqlash. ISH HAQIDA NAZARIY TUSHUNCHA Bu tajribada ham yorug’likning sinish qonuni o’rganiladi. Batafsilroq ma’lumotlarni 1-ishning tavfsifidan olish mumkin. Yorug’lik shaffof muxit orasidagi chegarani kesib o’tganda tushuvchi nur 2 ta nurga: qaytgan va singan nurlarga ajraladi. Bu nurlarning yo’nalishi yorug’likning qaytish va sinish qonunlari bo’yicha aniqlanadi. Agar - tushish burchagi va
bo’lsa, sinish qonuni 1-ishdagi (1.2) formula bilan aniqlanadi. Yorug’lik sinish qonuniga kirgan doimiy kattalik n 21 nisbiy sindirish ko’rsatkichi yoki ikkinchi muxitning birinchi muxitga nisbatan sindirish ko’rsatgichi deb ataladi. Muxitning vakuumga nisbatan sindirish ko’rsatgichi shu muxitning absolyut sindirish ko’rsatkichi deyiladi. Agar birinchi muxit havo yoki vakuumdan iborat bo’lsa, ikkinchi muhitning bo’shliqqa nisbatan sindirish ko’rsatkichi muxitning absolyut sindirish ko’rsatkichi deyiladi. Ikkinchi muxitning absolyut sindirish ko’rsatkichi quyidagicha yoziladi: 21 1 2
n n n v c Sin Sin
(5.1)
8 m/s), v 2 -yorug’likning ikkikchi muxitdagi tezligi. Moddaning absolyut sindirish ko’rsatkichi doimo birdan katta, demak yorug’likning berilgan muxitdagi tezligi bo’shliqdagi tezligidan kichik bo’ladi (c>v). Shishaning sindirish ko’rsatkichini mikroskop yordamida aniqlash uchun tomonlarini maxsus tirnab belgi hosil qilingan yassi parallel shisha plastinkalardan foydalaniladi. Shisha plastinkaga mikroskop orqali qaralganda plastinkaning yuqori bir tomonidan uzunligi bo’yicha, ikkinchisi esa eni bo’yicha tirnaladi. Odatda, bu belgilarni turli ranglar bilan hosil qilinsa ham bo’ladi. Chizilgan joyning chuqurligi hisobga olinmaganda ularning bir-biridan uzoqligi plastinka qalinligi H ga teng bo’ladi. Shisha plastinkani mikroskop stolchasiga qo’yib, manbadan yuborilgan yorug’lik dastasini ko’zgu orqali o’nga yo’naltirsak, u havo- shisha-havo muhitlar sistemasidan o’tib, mikroskop ob’ektiviga tushadi (13-rasm). 13-rasm. Yorug’likning yupqa plastinkadagi yo’li Buyum vazifasini o’tovchi belgi - O va O 1 plastinka sirtida bo’lganidan, sindirish ko’rsatkichini (5.2) formuladan hisoblab topish mumkin, bunda shisha plastinkaning ko’rinma qalinligi H 1 =H-h bo’ladi. Bu bog’lanishga ko’ra shishaning sindirish ko’rsatkichini shisha plastinkaning haqiqiy qalinligi N va uning mikroskop orqali ko’rinma qalinligi N 1 ni tajribada o’lchash yo’li bilan aniqlash mumkin. Plastinkaning ko’rinma qalinligi N 1 uning pastki va ustki sirtlaridagi O va O
belgilarining aniq ko’rinishdagi mikroskop tubusi vaziyatlarini ko’rsatuvchi ayirmasiga teng. Bu ayirmani topishda tajriba natijalarining aniq chiqishi uchun mikrovintdan foydalanish o’rinli. Buning uchun mikroskop tubusi soat strelkasi yo’nalishida burilib, nol holatiga keltiriladi. So’ngra mikroskop tubusini katta qadamli vint bilan siljita borib, plastinkaning ustki sirti chiziq ko’rinaditan holatga keltiriladi. Qolgan aniqlikka 2-mikrovint yordamida erishiladi. Aniq tasvir hosil bo’lishi bilan mikrovintning shu holatdagi ko’rsatishi yozib olinadi, so’ngra mikroskopning tubusi pastga qarab harakatlantiriladi va plastinkaning pastki sirtida chiziqning aniq ko’rinishiga erishiladi. Bunda vintning to’la aylanishlar soni m va shu holga tegishli ko’rsatishini bilgan holda plastinkaning ko’rinma qalinligi aniqlanadi: (5-3) bunda: berilgan mikroskop uchun N-vint diskidagi umumiy bo’limlar soni, Z=0,02 mm bo’lim qiymati, m-mikrovint diskining to’la aylanishlari soni, k Yüklə 16,56 Kb. Dostları ilə paylaş:
|