Sosiologok tahlil metodi tadqiotchini badiiy asar voqeligi bilan real voqelik munosabatlari, uning tarixan haqqoniylik darajasi, hayot haqiqati bilan badiiy haqiqat munosabati kabi masalalarni o‘rganishga yo‘naltiradi. Bu xil yondashuv asarning g’oyaviy-mafkuraviy tomonlarini tahlil qilarkan, qahramonlarning xarakter xususiyatlari, asardagi konfliktlar tabiati, obrazlar tizimi va h. badiiy unsurlarning ijtimoiy ildizlarini ochib beradi. Hayot haqiqatining badiiy haqiqatga aylanish jarayoni, xarakter va prototip, tarixiy shaxs obrazi va real tarixiy shaxs munosabati kabi ijod jarayoni bilan bog’liq muammolarni o‘rganishda ham sosiologik yondashuv asos vazifasini o‘taydi. Sosiologik metod adabiyotshunoslikda muhim ahaiyatga molikligi shubhasiz, biroq uni boshqalardan ustun qo‘yishlik, unga ayricha e’tibor berishlik adabiyot uchun zararli oqibatlarga olib kelishi mumkinki, bunga yorqin misollarni sho‘ro adabiyotshunosligidan istalgancha topishimiz mumkin bo‘ladi. Masalan, sho‘ro adabiyotshunosligidagi vulgar sosiologizm ko‘rinishlari ayni shu metodning mavqyeini mutlaqlashtirilishining natijasi edi. Badiiy asar tahlilida shu metodgagina tayangan va shuning asosidagina baholagan tanqidiy maqolalar keyincha ularning mualliflarini qatag’on qilish uchun dastakka aylandigina emas, o‘quvchi ommani o‘sha ijodkorlarni "xalq dushmani", asarlarini "zararli" deb tushunishga tayyorladi.
Savol va topshiriqlar:: Sosiologik metod deganda qanday tadqiq usulini anglaysiz?
Sosiologik metod qaysi tamoyillarga asoslanadi?
Sosiologik metod va sosialistik realizm uslubiga qanday munosabat ko‘rsatadi?
Vulgar sosialogizm deganda nimani tushunasiz?
Adabiyotlar: Расулов А. Бадиий асарга ёндашув асослари. Филолог-магистрлар учун ўқув қўлланма. Т. 2003.
Расулов А. Танқид, талқин, баҳолаш. Т., «Фан», 2006.
“Ўзбек адабий танқиди”. Антология. Т., “Турон-иқбол”. 2011.
Норматов У.,Қуронов Д. Романнинг янги умри//Жаҳон адабиёти.-2001.-№9.
