O’quv qo’llanma (bakalavriat yo’nalishi uchun) Toshkent-2004

Bozor iqtisodiyoti sharoitida shartnomaning ahamiyati

Mamlakatimiz mustaqil respublika maqomini qo’lga kiritganidan so’ng iqtisodiyotning bozor mexanizmi orqali rivojlanish yo’lini tutdi. 1990 yillarning boshlarida rejalashtirish iqtisodiyotidan bozor iqtisodiyotiga o’ta boshlash, xalq xo’jaligining barcha tarmoqlarida yangicha iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishga majbur qildi, ya’ni xalq xo’jaligida yangicha iqtisodiy muhit barpo etila boshladi.

Ma’lumki, xalq xo’jaligining barcha tarmoqlaridagi ish faoliyatini tartibga harakatlantirishda «Ish yuritish asoslari» fanining ahamiyati kattadir.
Bozor sharoitida ish yuritishga bo’lgan noilmiy yondashish turli mulk egalarining iqtisodiy manfaatiga katta zarar etkazishi tabiy holdir. Bozor iqtisodiyoti sharoitida har bir moddiy va ma’naviy ishlab chiqarish mahsulotlari hisob-kitobli bo’lishi lozim. Chunki bu jamiyat isrofgarchilik illatlariga qarshi kurashuvchi asosiy mexanizmdir. Demak hisob- kitob bor joyda hujjatlar bilan ishlashni talab qilinadi. Umuman olganda, bozor sharoitida har bir ish turli-tuman hujjatlarga tayangan holda olib boriladi. Agarda hujjatlar noto’g’ri tuzilgan bo’lsa, u holda ular shartnoma asosida ish ko’rayotgan va shu shartnomadan o’zaro manfaatdor bo’lgan ikki tomonning ish faoliyatiga salbiy ta’sir ko’rsatadi va bu ta’sir oqibatida jamiyat zarar ko’radi. Shunday ekan zamonaviy mutaxassis hujjatlar bilan ishlash, ya’ni shartnoma tuzish qoidalarini yaxshi bilmoqlari lozim.
Mehnat unumdorligi va samaradorligi, odamlarga mehnatga nisbatan shakllangan munosabat har qanday davlat va jamiyat ahvolini, uning ertangi kunini baholashga imkon beradigan ko’rsatkichlaridandir.
O’zbekiston davlat mustaqilligini qo’lga kiritganidan so’ng ijtimoiy hayotning barcha sohalarida tub islohotlar amalga oshirila boshladi. Shu jumladan, mehnat munosabatlarini tartibga solishga doir masalalarda ham yangicha yondashuvlarning salmog’i orta bordi. Ijtimoiy adolat qaror topa boshladi. Buning samarasi o’laroq, odamlarni o’z mehnati natijasidan rozi qilish yo’li tutilmoqda. Mehnatning samaradorligi va sifatini oshirish hozirgi mustaqillik davrida eng muhim vazifa bo’lib qoldi. Binobarin, bu vazifani hal etishda mehnatni huquqiy jihatdan tartibga solishning O’zbekiston davlatining asosiy tayanchi-qonundir. Qonun asosida shartnomalar tuziladi.