O’quv qo‘llanma “Durdona” nashriyoti Buxoro 2022

Хonlik – xon tomonidan boshqariladigan davlat. O’rta Osiyoda XVI
asr oxirida ikkita xonlik – Buxoro va Хiva xonligi vujudga kelgan.
Iqto’ – o’rta asrlarda Yaqin va O’rta Sharq mamlakatlarida hukmdor
tomonidan feodalga katta xizmatlar evaziga in’om qilingan chek yer.
Odatda, iqto’ umrbod berilmay, hukmdor uni istagan vaqtida qaytarib
olib, boshqa kishiga tortiq qilish mumkin bo’lgan. IX asrga kelib
xalifa tomonidan arab amiriga idora qilish uchun berilgan viloyatlar
ham iqto’ deb atala boshlagan. Amir o’zi hukmronlik qilayotgan
ushbu viloyatlar solig`ini butunlay yoki qisman o’zlashtirish huquqiga
ega bo’lgan. Iqto’ yerlari davlat mulki hisoblangan, lekin IX asrdan
boshlab feodalning xususiy mulkiga aylana boshlagan. Тemuriylar
davrida iqto’ o’rnida tiyul va suyurg`ol, boburiylar saltanati davrida
esa jogir atamalari qo’llanilgan.
Osiyo puli – tegirmon puli ham deyilgan. Buxoro amirligida har bir
suv tegirmonidan yiliga 20 tangadan 100 tangachaga miqdorida
olinadigan soliq.
Alaf puli – O’rta Osiyo xonliklarida yaylov, bedazor, mevali bog` va
uzumzorlardan olinadigan soliq.
Bazzoz – ip-gazlama bilan savdo qiladigan do’kondor. Qadimda
bunday do’kondorlar O’rta Osiyo bozorlarida ko’p bo’lgan. Bazzozlar

---

---

223
gazlamalarni ot-aravalarga ortib, uzoq qishloqlarga olib borib

sotishgan.
Bakovul – turli davrda turli xil ma’nolarni anglatgan: 1.XVI – XIX
asrlarda belgilangan joylarda savdogarlarning tamg`a, ya’ni boj
solig`ining to’plab o’tishlari ustidan nazorat qilib turgan kichik
mansabdagi harbiy xizmatchi;
Bolish – mo’g`ullar imperiyasida tillo pul birligi, bolish 8 misqol, u 2
donga teng bo’lgan.
Botmon – Sharq mamlakatlari, jumladan, O’rta Osiyoda qadimgi davr
va o’rta asrlarda mavjud bo’lgan og`irlik o’lchovi birligi. Botmon turli
davrlarda turli joylarda miqdori o’zgarib turgan. Masalan: XIX asrda
bir botmon Хivada 20,16 kg dan 40,95 kg gacha, Buxoro va
Samarqandda – 8 pud (1 pud 16 kg), ya’ni 131,44 kg, Farg`onada – 8-
10 pud ya’ni 131,44 kg dan 163,800 kg gacha, Тoshkentda – 10,5 pud
ya’ni 171,99 kg ga teng bo’lgan. Shuningdek, O’rta Osiyoda botmon
sifatida yer o’lchovi sifatida ham qo’llanilgan, ya’ni bir botmon
og`irlikdagi bug`doy sepilishi mumkin bo’lgan yer bir botmon
hisoblangan. bu taxminan bir gektarga teng sath o’lchov belgisi
bo’lgan.