O’quv qo‘llanma “Durdona” nashriyoti Buxoro 2022
Yüklə 0,76 Mb.
|
|
Iyd, iyd ayomi – musulmonlarning diniy bayramlari. Iyd atamasining
bir oz buzilgan o’zbekcha talaffuzi hayitdir. O’tmishda yetti kun davom etadigan iyd al-qurbon, ya’ni qurbon hayiti (ba’zi manbalari 3 yoki 4 kun bo’lgan) va uch kun davom etadigan iyd as-fitr, ya’ni ro’za hayiti kunlari orasida iyd ayyomi deb yuritilgan. Ilohiyot – diniy aqidalar va ular haqidagi ilohiy ko’rsatmalarni o’z ichiga olgan diniy ta’limot. Ilohiyot hozir ham diniy madrasa, institut va universitetlarda o’qitiladi. Islomda ilohiyot ilk shakllanishi davridan boshlab Kalas deb nomlangan. Arab tilidan o’zlashgan iqtisod bilan bog`liq tarixiy atamalar: Хiroj – Yaqin va O’rta Sharq mamlakatlarida, jumladan, O’rta Osiyoda davlat tomonidan undirilgan yer solig`i. Хiroj arablar tomonidan joriy qilingan. Хiva va Qo’qon xonliklarida hamda Buxoro amirligida joriy yig`ish uchun har bir viloyatlarga sarkor, devonbegi va kotib saylangan. Хiva xoni Muhammad Rahim I xirojni pul bilan undirishni joriy qilgan. Bunda xiroj olingan hosil miqdoridan emas, balki yer egasining xo’jaligi va yer maydoniga qarab olingan. Qo’qon xonligi Rossiya tomonidan bosib olingandan keyin xiroj bu yerda natura o’rniga pul bilan yig`iladigan bo’lgan. 221
qiluvchi, uni taqsimlovchi diniy amaldor. Vaqf yerlarni ijaraga berish, vaqf mulkida xo’jalik ishlarini yuritishni ham mutavalliy bajargan. Zakot – Islom dini besh asosiy talablaridan biri bo’lib, mol-mulk va daromaddan beriladigan sadaqa, xayr-ehson, soliq. Shariatga muvofiq, muayyan boylikka ega bo’lgan katta yoshdagi musulmon zakot beradi. Zakot miqdori pul daromadlaridan qirqdan bir ulushiga teng. Dehqonlar va cho’ponlardan olinadigan zakot miqdori birmuncha yuqori bo’lgan. Zakot kambag`allar, yetim-yesirlar, kasallar va hech kimi yo’q ayollar o’rtasida taqsimlanishi lozim bo’lgan. Vaqf – davlat tomonidan, shuningdek, ayrim kishilar tomonidan diniy muassasalar, masjidlar, madrasalar, ixtiyoriy daromaddan foydalanib turish, ammo sotmaslik sharti bo’lib o’tkazilgan yoki vasiyat qilib qoldirilgan mol-mulk, ya’ni yer-suv, bino va boshqalar vaqf deyiladi. Vaqfdan keladigan daromadlar diniy muassasalar va ularda xizmat qiladigan din peshvolariga berilgan. Devon – somoniylar davrida boshqaruv shakli bo’lib, vazirlar mahkamasi vazifasini o’tagan. Devonbegi esa vazirlar mahkamasining bosh ma’muri bo’lgan. Somoniylar davrida shahar hokimi rais deb atalgan. Viloyat hokimlari esa ba’zan vazir deb atalgan. Yüklə 0,76 Mb. Dostları ilə paylaş:
|