O’quv qo‘llanma “Durdona” nashriyoti Buxoro 2022
Azon – Islomda har kuni besh mahal o’qiladigan namoz vaqtini e’lon qilish va unga da’vat qilish. Namozga har bir masjidda maxsus kishi - muazzin
Yüklə 0,76 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Amir al-mo’minin
- Bid’at
|
Azon – Islomda har kuni besh mahal o’qiladigan namoz vaqtini e’lon
qilish va unga da’vat qilish. Namozga har bir masjidda maxsus kishi - muazzin tomonidan azon aytib chaqiriladi. Amir – Islom dini qabul qilingunga qadar arablarda amir so’zi qabila boshlig`i, harbiy boshliq degan ma’nolarni bildirgan. Arablar ko’p joylarni bosib olib, o’z dinlariga o’tkazgandan so’ng arab xalifaligiga qaram bo’lgan mamlakatlarni boshqarish uchun tayinlangan hokimni, qo’shin qo’mondoni va yirik lashkarboshilarni amir deb atashgan. Amir al-mo’minin – mo’minlarning hukmdori. Ilk Islom davrida xalifalarning keng qo’llanilgan unvoni. Bu unvonni dastlab xalifa Umar olgan. Keyinchalik barcha xalifalar degan ma’noni anglatadi. Anbiyoi-izom – Ulug` payg`ambarlar degan ma’noni anglatadi. Baytulloh – Makka Islom dinining yagona markaziga aylanganidan keyin Ollohning uyi – Ka’baga berilgan nom. Baytulmol – Islom mamlakatlarida davlatga qarashli qimmatbaho buyumlar, mol-mulklar hamda egasiz qolib davlat ixtiyoriga o’tgan mol-mulk va shu mol-mulk saqlanadigan maxsus joy, xazina. Bid’at – Islom dinidagi rasmiy ta’limotlarga qarshi yangi fikr va aqidalar. Islom Muhammad (S.A.V.)dan keyin paydo bo’lgan unsur va qoidalar. Burok – rivoyat bo’yicha me’roj kechasi Makkadan Baytulmuqaddasga, keyin osmonga Muhammad (S.A.V.)ni olib ketgan otning nomi. Umra – Islom an’anasida kichik haj. Ka’ba ziyoratiga boriladigan muayyan kunlardan boshqa vaqtda Makkaga borib haj qilish «kichik haj» deb hisoblangan va u m r a deb atalgan. Fatvo – Islomda muftiy yoki ulamolar kengashi tomonidan diniy, huquqiy, siyosiy hamda ijtimoiy masalalarda beriladigan qaror, hukm yoki izoh. Fatvo diniy jamoalar, muassasalar va musulmonlar tomonidan bajarilishi kerak. Fatvo Qur’on, hadislar va shariatga yoki ilgari berilgan fatvolarga asoslanishi kerak. Fiqh – musulmon xuquqshunosligi, shariat qonun-qoidalarini ishlab chiqish bilan shug`ullanuvchi Islom ilohiyotining bir sohasi. Fiqh 217
chiqish (usul al-fiqh) va shariatni aniq sohalarga tatbiq qilish (furur’ al-fiqh)dan iborat. Хalifa – o’rinbosar, noib, muovin. Musulmon jamoasi va musulmon teokratik davlati (Arab xalifaligi)ning diniy va dunyoviy boshlig`i. U Muhammad Payg`ambarning o’rinbosari, ummaviylar davridan boshlab esa Allohning yerdagi noibi hisoblangan. Birinchi to’rt xalifa (Abubakr, Umar, Usmon, Ali) «al-Хulafo ar-roshidun» nomi bilan mashhur bo’lganlar.Ular Muhammad payg`ambardan so’ng arab xalifaligini boshqarganlar: 1.Abubakr (632-634). 2.Umar (634-644). 3.Usmon (644-656). 4.Ali (656-665). Ummaviylardan keyin abbosiylar, shuningdek, fotimiylar sulolasi vakillari ham xalifa unvoni bilan hokimiyatini boshqarganlar. Sayid – arablarda musulmon davri boshlangunga qadar qabilaning saylanadigan rahbarining unvoni bo’lib, boshliq, mas’ul shaxs degan ma’noni bildirgan. Muhammad Payg`ambarning amakivachchasi Alining otasi Abutolib bir vaqtlar quraysh qabilasining sayidlaridan bo’lgan. Shuning uchun bu unvon Muhammad Payg`ambarning nevaralari, Alining o’g`illari, Hasan va Husanning butun avlodlari ismiga qo’yiladigan faxriy unvon hisoblangan. Sayidlarning qiziga uylangan kishining farzandlari ham sayid hisoblangan. Mana shuning uchun ham musulmon dunyosida, jumladan, Movarounnahrda ham ko’pincha hukmdorlar ham o’z avlodlarining mavqeini ko’tarish maqsadida sayidlar qiziga uylanishga harakat qilishgan. Mang`itlar sulolasining so’nggi vakili Said Olimxon ona tomonidan Alining avlodi hisoblangan. Хo’ja - tom ma’noda, asosan Yaqin va O’rta Sharq xalqlari o’rtasidagi feodal ijtimoiy tabaqa. Хo’jalar sayidlardan keyingi o’rinda turgan. Keng ma’noda feodal jamiyatdagi hukmron tabaqalar vakili. Хo’jalarning kelib chiqishi haqida turli fikrlar mavjud. Ba’zi ma’lumotlarga qaraganda xo’jalar dastlabki to’rt xalifa – Abu Bakr, Umar, Usmon, Alidan tarqalgan deyilsa, boshqa manbalarda arablarning istilochilik yurishlarida boshchilik qilgan sarkardalarining nasli deb hisoblanadi. Хo’jalar Islom oqsuyak tabaqasi sifatida ma’lum imtiyozlarga ega bo’lganlar. Ular ko’p hollarda o’lim, tan 218
Хo’jalar qizini fuqaroga berish man etilgan. Yüklə 0,76 Mb. Dostları ilə paylaş:
|