O’quv qo‘llanma “Durdona” nashriyoti Buxoro 2022

Muxtasib – musulmon mamlakatlaridagi amaldor. Ko’pincha
sayidlardan tayinlangan. U aholining urf-odatlarga amal qilish hamda
bozorlardagi narx-navo va o’lchov asboblarining to’g`riligi ustidan
nazorat qilib turgan. XIX – XX asrlarda Buxoroda muxtasib rais deb
ham atalgan.
Sohibqiron – 1.Quyosh tizimidagi katta sayyoralardan ikkitasini bir-
birini to’sish paytida tug`ilgan odam. Rivoyatlarga qaraganda, Amir
Тemur ikki sharofatli yulduzlar Zuhra va Mushtariy sayyoralari bir-
birlariga yaqinlashgan paytda tug`ilgan ekan. Munajjimlarning fikriga
ko’ra, bunday odam baxtli, ulug` martabali bo’lishi muqarrar
sanalgan. Amir Тemurning Sohibqiron deb atalishi ham shundan.
Sohibqiron so’zining asl ma’nosi «baxtiyor podshoh», «qudratli
podshoh» demakdir;
2.Sharq mamlakatlarida obro’li, g`olib podsholarga berilgan unvon.
O’rta Osiyoda dastlab Amir Тemurga shunday unvon berilgan.
Ma’lumki, Amir Тemur o’zining harbiy muvaffaqiyatlariga o’zining
kuchli qo’shini bilan erishgan. U qo’shinni o’ntalik askariy
birikmalardan iborat lashkarlardan tuzgan. Lashkar o’ng minglik

---

---

222
bo’lsa – tuman, minglik esa – hazora, yuzlik – xushun, o’nlik esa –

xayl deb nomlangan. Ularga boshchilik qilgan lashkarboshilar esa
tuman og`asi, mirikazora, qo’shinboshi, aylboshi deb yuritilgan.
Amir – Mo’g`ullar istilosidan so’ng Oltin O’rda, keyin O’rta Osiyo va
Eronda mo’g`ul va turk qabilalari birlashmasi – ulus boshlig`ining
unvoni ham amir deb atalgan. Sohibqiron Тemurning unvoni ham
amir bo’lib, tarixda Amir Тemur deb yuritilgan. XVIII asr oxiridan
boshlab, Buxoroda mang`it sulolasiga mansub bo’lgan hukmdorlar
ham o’zlarini amirlar deb yuritishgan.
Amirlik – musulmon mamlakatlarida amir tomonidan boshqariladigan
mamlakat. XVIII asrning o’rtalaridan boshlab Buxoro xonligi Buxoro
amirligi deb yuritilgan.
Хon – turkiy xalqlar va mo’g`ul hukmdorlarining unvoni. Dastlab
qabila boshlig`i, keyinchalik oliy hukmdorni anglatgan. Saljuqiylar va
xorazmshohlar davrida viloyat yoki shahar hokimi, mo’g`ul feodal
imperiyasida ulus boshlig`i davlatlarda oliy hukmdor xon, podshohlik
qilmagan. Chingiziylarda esa sulton deb yuritilgan. Qo’qon, Buxoro
(1753 yilgacha) va Хiva xonligida hukmdorlar o’zlarini xon deb
ataganlar.