Органик кимё лабораториясида ишлаш қоидалари

Laboratoriya ishlari
 
Asbob va idishlar:
probirkalar, probirka tutqich, spirt lampa yoki gaz 
gorelkasi, asbet to`r, tomizgich voronka, yumaloq kolba (100 ml). 
Reaktivlar:
kalsiy karbid (CaC
2
), fenolftalein (spirtdagi 1% li eritmasi), 
KMnO
4
eritmasi (ozroq ishqor qo`shilgan 1% li eritma), bromli suv, NH
3 
(kons.), 
AgNO
3
(0,1 n), CuCl
2 
(0,1 n), HC1 eritmasi (1:4 suyultirilgan), HgO, yodning 
ozroq ishqor qo`shilgan kaliy yodiddagi eritmasi. 
1.
Atsetilenning olinishi va xossalari.
(Tajriba mo`rili shkafda o`tkaziladi.) 
Atsetilen olish uchun ham metan yoki etilen olish asboblaridan foydalanish 
mumkin. Bitta probirkaga KMnO
4
ning ozroq ishqor qo`shilgan eritmasidan, 
ikkinchisiga bromli suvdan 2 ml, uchinchisiga esa shuncha suv soling. 
Gaz 
chiqarish nayi 
o`rnatilgan 
probka bilan 
jihozlangan katta 
probirkaga 3-4 bo`lak kal’tsiy karbid soling va unga 2 ml suv qo`shib, 
probirkaning 
og`zini 
tezda 
gaz 
chiqarish 
nayli 
probkasi 
bilan 
zich qilib bekiting. Gaz chiqarish nayining og`ziga yonayotgan gugurt 
cho`pini 
tuting. 
Atsetilenning 
etilenga 
nisbatan 
ravshanroq 
alanga 

---

43 
berib yonishini (nima uchun?) kuzating. Gaz chiqarish nayining uchini 
bromli 
suv 
solingan 
probirkaga 
tushiring 
va 
biroz 
kuting. 
eritma 
rangsizlanadi. So`ngra gaz chiqarish nayining uchini KMnO
4
eritmasiga botirib, 
uning 
ham 
rangsizlanishini 
kuzating. 
Uchinchi 
suvli 
probirkaga ham atsetilen yuboring va probirkaga KMnO
4
eritmasidan 
tomizing, eritma rangsizlanadimi? 
Atsetilenning hosil bo`lishi: 
C
C
Ca +
2H-OH
Ca(OH)
2
+
C
2
H
2
Kal’tsiy karbid solingan probirkaga 1 tomchi fenolftalein eritmasidan 
tomizib, reaktsiyada haqiqatan ham kal’tsiy gidroksid hosil bo`lganini isbotlash 
mumkin.
Atsetilenning yonishi:
2C
2
H
2
+ 5O
2

4CO
2
+ 2H
2
O (to`la yonish). 
Etilen molekulasidagiga qaraganda atsetilen molekulasida vodorod atomlari 
kam bo`lgani uchun atsetilen ravshan alanga berib yonadi. Bromning birikishi: 
HC

CH + Br
2

CHBr=CHBr + Br
2

CHBr
2
-CHBr
2
trans-brometilen simm-tetrabrometan 
Atsetilenning KMnO
4
bilan oksidlanishi: 
HC
CH
[O] + H-OH
HC
CH
OH OH
[O] + H-OH
CH CH
OH OH
OH OH
-2H
2
O
C
C
O
H
O
H
[O]
C
C
O
OH
O
HO
+
MnO
2
dial’degid 
oksalat kislota 
(glioksal’) 
Atsetilen 
yuborilgan 
suvli 
probirkada 
KMnO
4
eritmasining 
rangsizlanmasligiga sabab atsetilenning suvda erimasligidir. 
Atsetilen ajralib chiqishi to`xtasa, probirkaga suv yoki karbid soling.