Органик кимё лабораториясида ишлаш қоидалари

ALKENLAR 
 
Alkenlarga doir laboratoriya ishlari 
Asbob va idishlar:
probirkalar, probirka tutgich, ximiyaviy shtativ, 
gaz gorelkasi yoki spirt lampa, k,um. 
Reaktivlar: 
metil spirt C
2
H
5
OH, H
2
SO
4
ning kons. eritmasi, bromli suv, 
KMnO
4
(ozroq, ishqor qo`shilgan 1% li eritma), HNO
3
ning kons. eritmasi kerosin. 
 
1. Etilenning olinishi va xossalari e
tilen hosil qilishda metan olish 
asbobidan foydalaniladi. Gaz chiqarish nayi o`rnatilgan probirkada 2 ml etil spirti 
va 6 ml konts. sul’fat kislotani ehtiyotlik bilan aralashtiring va suqlik qaynaganda 
sachramasligi uchun unga ozroq qum soling. Probirkani shtativga og`zi tomonini 
yuqoriroq holatda mahkamlang. To`rtta probirka olib, ulardan biriga 2 ml suv, 
ikkinchisiga 2 ml bromli suv, uchunchisiga 2 ml KMnO
4
ning ishqordagi 
eritmasidan, to`rtinchisiga KMnO
4
(2 tomchi konts. H
2
SO
4
qo`shilgan) 
eritmasidan soling. Aralashma solingan probirkaga gaz chiqarish nayi o`rnatilgan
probkani mahkamlab, uni asta-sekin gaz gorelkasi yoki spirt lampa alangasida 
qizdiring. Aralashma qizdirilganda etilen ajraladi: 
CH
3
–CH
2
–OH + H
2
SO
4
CH
3
–CH
2
–OSO
3
H + H
2
O 
etilsulfat kislota
CH
3
–CH
2
–OSO
3
H


 

qizdirish
CH
2 
= CH
2
+ H
2
SO
4
Reaktsiyada juda oz midorda dietil efir (C
2
H
5
)
2
O, sul’fat kislota oksidlovchi 
bo`lgani uchun CO
2
va C (eritmaning qorayishi) hosil bo`ladi:
H
2
SO
4
+ C → CO
2
+ SO
2
+ 2H
2
O 
Sul’fit angidrid ham etilen kabi brom va kaliy permanganat eritmalari bilan 
ta`sirlanishi mumkin. Reaktsiya spirtning degidratlanishini tezlashtiruvchi 
katalizatorlar (qum, AlCl
3
) ishtirokida olib borilsa, qo`shimcha jarayonlar sodir 
bo`lmaydi. Reaktsiya katalizatorsiz olib borilganda ajralgan gazlar aralashmasini 
ishqor eritmasi orqali o`tkazish zarur: 
C
2
H
4
+ SO
2
+ NaOH → NaHSO
3
+ C
2
H
4
→ C
2
H
4 
Reaktsiya boshlangach, gaz chiqarish nayining uchiga yonib turgan gugurt 
cho`pi tuting, etilenning ravshan alanga berib yonishinit ko`ramiz. (nima uchun 
alanga metandagidek rangsiz emas?) 

---

40