Органик кимё лабораториясида ишлаш қоидалари

3. 
Yuqori (suyuq) alkanlarning xossalarini metanning xossalari bilan 
taqqoslash. 
a) 
Chinni kosachaga yoki buyum oynachasiga ozroq (2-3 ml) petroley 
efir
1
yoki benzin
2
** solib yondiring. 
1
Petroley efir — neftning eng uchuvchan (60
0
C da haydaladigan) qismi, tarkibida pentan va 
geksan bo`ladi.
2
Laboratoriyada petroley efir bo`lmasa, benzin yoki kerosin, hech bo`lmasa geksan ishlatish 
mumkin. Benzinni tozalash uchun ajratkich voronkada H
2
SO
4
(konts.) bilan 5-10 minut 
davomida avval ehtiyotlik bilan, keyin qattiq chayqatiladi. (Ehtiyot bo`ling!) Shu jarayon har gal 
H
2
SO
4
ning yangi miqdorlari bilan 2-3 marta takrorlanadi. Keyin benzinni avvalo ishqor 
qo`shilgan KMnO
4
eritmasi bilan, so`ngra suv bilan yuvib, nihoyat biror qurituvchi (suvsiz 
CaC1
2
) bilan quritiladi. 

---

38 
Petroley efir yoki benzin dudli alanga berib yonadi. Nima uchun metan rangsiz 
alanga berib, uning yuqori gomologlari esa tutab yonadi? Pentan va geksanning 
yonish reaktsiyasi tenglamalarini yozing. 
b) quruq probirkaga 1 ml petroley efir yoki geksan soling, ara- 
lashtirib 
turgan 
holda 
bromli 
suv 
tomizing 
(brom 
bug`lari 
juda 
zaharli 
bo`lgani 
uchun 
tajriba 
mo`rili 
shkafda 
o`tkaziladi). 
Sariq 
rang yo`qolmasa, probirkani sekin qizdiring. Probirka og`ziga ho`llangan ko`k 
lakmus qogoz tutib, uning qizarishini kuzating. Nima uchun metanning bromli suv 
bilan ta`sirlashuvi sezilarsiz (1-tajriba), uning yuqori gomologlari esa reaktsiyaga 
nisbatan yaxshi kirishishining sababini tushuntiring. 
R–H + Br–Br

R–Br + HBr