Organik moddalarning ishlatilishi

10

ALKANLARNING GALOGENLI XOSILALARI

^{Metanni xlorli xosilalari katta amaliy ahamyatga ega. Masalan, xlormetan CH}3^{Cl – gaz} bo’lib, oson suyuqlanadi va bug’latilganda juda ko’p miqdorda issiqlik yutadi. Shunga ko’ra, u sovutgich inshoatlarida ishlatiladi. Bundan tashqari metilxlorid bo’yoq sanoatida, meditsinada og’riq qoldiruvchi modda sifatida ishlatiladi. Kimyo laboratoriyalarida boshqa birikmalarga metil radikalini kiritishda ya’ni alkillashda ishlatiladi.
^{Xloroform CHCl}3 ^{ozroq hidlanganda xushsizlantiradi. Ko’p vaqtlardan beri tibbiyotda} narkoz uchun ishlatilar edi. Ko’proq hidlansa o’ldiradi.Shuning uchun undan hozirgi kunda foydalanilmaydi.
^{Etil xlorid C}2^H5^{Cl operatsiya qilinadigan joyni etini o’ldirish uchun ishlatiladi. Etilxlorid ko’proq tetraetil qo’rg’oshin (C}2^H5⁾4^{Pb olishda ishlatiladi. Tetra etil qo’rg’oshin – benzinni} izooktan soni va detonatsiyaga chidamliligini ortirishda foydalaniladi. Bu modda zaharli bo’lganligi uchun xozirgi kunda benzinni detonatsiyaga chidamliligini ortirishda ( ^C2^H5^Mn(CO)5<sup>) dan foydalaniladi.


Dixloretan C</sup>2^H4^Cl2 ^{bu modda suyuqlik bo’lib organik erituvchilar bilan judayam yaxshi} aralasha oladi.Ammo bu modda zaharli bo’lganligi uchun undan foydalanishni qiyinlashtiradi. Dixloretandan sanoatda ko’proq polimer moddalar olishda va vinilxlorid, etilen diamin kabi muhim moddalarni olishda ishlatiladi.
^{Dixlormetan trixlormetan (xloroform) CHCl}3 ^{va tetraxlormetan (uglerod tetraxlorid) CCl}4
suyuqliklar bo’lib, erituvchi sifatida ishlatiladi.
^{Geksaxloretan C}2^Cl6 ^{portlovchi moddalar tayorlashda ishlatiladi. Qishloq xo’jaligida} zararkurandalarga qarshi insektitsid sifatida va ba’zi kasalliklarni davolashda ishlatiladi.
^{Bromoform CHBr}3 ^{tibbiyotda ko’k yo’tal kasalliklarini davolashda ishlatiladi. Dori sifatida} ishlatilganda unga 4% li etil spirit qo’shib beriladi.
^{Etil bromid C}2^H5^{Br jarrohlikda milkni vaqtincha og’riq sezmaydigan holatga keltirish uchun ishlatiladi. Dibrometan C}2^H4^Br2 ^{asosan kimyo laboratoriyalarida moddalarni sintez} qilishda ishlatiladi.
^{Triyodmetan CHI}3 ^{yodoform – sariq kukun, tibbiyotda ochiq jarohatlarni bitishini} tezlatish, tishni davolashda va ayrim mazlar olish uchun ishlatiladi. Ba’zi odamlarga yodoform ^{salbiy ta’sir etib ekzema- qichima kasalligini paydo qiladi. Diyodmetan CH}2^I2 ^{judayam og’ir} suyuqlik hisoblanadi. Shu sababli tog’ sanoatida minerallarni solishtirma og’irliklariga qarab ajratib olishda ishlatiladi.
^{Tetraxlormetan CCl}4 ^{og’ir bug’ xosil qilib, bu bug’ yonayotgan buyumni havo} kislorodidan ajratib qo’yadi. Shuning uchun tetraxlormetan yong’inni o’chirishda qo’llaniladi.
Freon-12 bug’latilganda katta miqdorda issiqlik yutkanligi sababli sovutgich sifatida ishlatiladi. Dezodarantlar tayorlashda foydalaniladi.