OrqaniZMİn yaş XÜsusiYYƏTLƏRİ

Cinsiyyət vəzilərinin daxili sekreator fəaliyyətində 
androgen və estrogen hormonları həm kişi həm də qadın 
fərdlərində sintez olunur. Lakin bu hormonların miqdarı 
onlarda eyni deyilməsələn kişi fərddinin sutkalıq sidiyində 
androgenin miqdarı 3-10 mkq- a estrogenlərin miqdarı isə 5-
15 mkq bərabərdir. Qadınların sutkalıq sidiyində 3-10 mkq 
androgen olduğu halda estrogenlərin miqdarı isə 18-36mkq 
çatır. Müxtəlif yaş dövlərində cinsiyyət hormonlarının qanda 
və sidikdə olan konsentrasiyası xeyli dəyişir. Bununla 
əlaqədar olaraq insanın cinsiyyət yetişkənlik prosesini 5 əsas 
mərhələyə bölmək olar:: I Uşaqlıq mərhələsi emrional 
dövrün 8- ci həftəsində müşahidə olunur, lakin embrional 
mərhələlərində zəif inkişaf edir. Rüşeym halında qalır. 
Uşaqlıq mərhələsi oğlanlarda 10 yaşınadək qız uşaqlarında isə 
8 yaşınadək davam edir. II yetkinlik mərhələsi Bu dövrdə
cinsiyyət vəziləri bədən kütləsinin böyüməsi sürətinə vəonun 
formalaşmasına stimullə edici təsir göstərir.Oğlanların 
cinsiyyət vəzilərində toxum borucuqları böyüməsi və 
genişlənməsi ilə yanaşı interstesial yəni inkreotro 
toxumasının inkişafı müşahidə edilir. Spermatozidlərə rast 
gəlinir. Qızların yumurtalığında folikulların inkişafı 
sürətlənir. Yeni yetməlik mərhələsi oğlanlarda 14-17 yaşadək 
qızlarda isə 12-16 yaşadək davam edir. III Gənclik mərhələsi 

---

92 
ikinci cinsiyyət əlamətlərinin sürətlənməsi ilə xarakterizə 
olunur. BU zaman gənc oğlanlarda cinsi əlaqəyə girmək 
qabiliyyəti yaranır. Qızların qanında və sidiyində 
estrogenlərin 
miqdarının 
dəyişməsi 
hallarına 
rast 
gəlinir.Gənclik mərhələsinin ikinci yarısında menstruasiyalara
hər ay təsadüf edilir. Bununlada cinsiyyət tsikli yaranır. 
Gənclik mərhələsi oğlanlarda 18-21 yaş qızlarda isə 17-20 
yaşadək davam edir. IV ahıl yaş mərhələsi və qocalıq 
dövründə orqanizimdə bütün endokrin vəzilərin o cümlədən 
cinsiyyət vəzilər kəskin dərəcədə zəifləyir. Kişilərdə 45-55 
yaşdan 
başlayaraq 
androstreonun 
və 
ələxsus 
degidroandrosteronun qan plazmasında və sidikdə olan 
miqdarı tədricən enir. Yetmiş yaşında bu hormonların 
konsentrasiyası xeyli azalır. H.H.Əsədov, İ.U.Rəhimov, 
F.H.Əsədov. 
Uşaq 
orqanizminin 
anatomiyası 
və 
fiziologiyasının yaş xüsusiyyətləri. Dərslik. Bakı – 2008. 

---

93