OrqaniZMİn yaş XÜsusiYYƏTLƏRİ

Enerji mübadiləsi. Orqanizmin boy və inkişafı enerji 
prosesindən asılıdır. Orqanizmə daxil olmuş qidanın 
tərkibindəki enerji, 8-10 saatdan sonra, maddələr 
mübadiləsində yaranır. İnsanın normal mübadiləsi nəticəsində 
1 saatda 4187 coul enerji yaranır. Fiziki fəaliyyəti nəzərə 
alsaq, o zaman gün ərzində 7140000-7560000 coul enerji 

---

54 
əmələ gəlir. Yaranmış enerji müxtəlif orqanların, toxuma və 
hüceyrələrin fəaliyyətinə sərf olunur (assimilyasiya və 
dissimilyasiya). 
Orqanizmin gənc yaşlarında enerji sərfıyyatı, yaşlılara 
nisbətən, çoxdur. Körpələr orqanizmdəki enerjinin 36%-ni, 6 
aylıq uşaq – 26%-ni, 1 yaşlı uşaqlar isə 21%-ni sərf edirlər. 
Hər 1 kq kütləyə görə enerji sərfi 96600 couldur. Qızlar, 
oğlanlara nisbətən, bir qədər az enerji sərf edirlər. 
Enerjinin sərf olunması ən çox əzələ fəaliyyətində 
müşahidə edilir. Ağır fiziki iş zamanı və ağır yük qaldırdıqda, 
daha çox enerji sərf olur. Şagirdlər dərslərini hazırlayarkən, 
orqanizmdəki enerjinin 20-50%-ni sərf edirlər, müxtəlif sənət 
sahibi olan insanlar, əmək fəaliyyətindən asılı olaraq, müxtəlif 
miqdarda enerji itirirlər. 
 
4.2. Qida rejimi və uşaqların qidalanma xüsusiyyətləri 
Hər bir orqanizmin normal inkişafı qidalanma prosesi ilə 
əlaqədardır. Buna görə də qidalanmanın düzgün təşkil 
edilməsi, enerji qabiliyyətini tənzimləməyə imkan verir. Hər 
bir qida komponentinin enerji göstəricisi vardır. Məsələn: 1 q 
zülal – 4,2 k kalori, 1 q şəkər – 4,1 k kalori, 1 yağ isə – 9, 8 k 
kalori yarada bilir, uyuğun olaraq 1 q zülal və şəkər – 17220 
coul, 1 q yağ isə – 39060 coul enerji yaradır. 
Orqanizmin normal inkişafını təmin etmək üçün qida 
normativləri vardır – 1:1:6. Burada yağ və zülal eyni vahiddə 
– 1:1, Şəkərlər isə 6 olaraq qəbul olunmuşdur, qeyd olunan 
nisbət ibtidai sinif şagirdləri üçün yararlıdır. Çünki onların 
oranizmi sürətlə inkişaf edir və enerji ehtiyacları çoxdur, 
yuxarı siniflərdə bu nisbət 1:1:3, yaşlılar üçün – 1:1:4 nəzərdə 

---

55 
tutulur. Bu göstəricilər nisbi xarakterli olub, fiziki qabiliyyət 
və fərdi xüsusiyyətlər nəzərə alınmalıdır. 
Normal inkişafa nail olmaq üçün qidalanma dövrlərini 
nəzərə almaq lazımdır. Yalnız belə şəraitdə qidanın tam həzm 
olmasına şərait yaranır. Əgər insan gün ərzində yalnız iki dəfə 
qidalanırsa, o zaman qidanm bioloji mahiyyəti azalır. Qida 
alma müddətinin uzun olması, uşaqları narahat edir, onlar 
qıcıqlanır və ya ağlayırlar. 
Körpələr həyatının ilk iki ayında gün ərzində 7 dəfə, 3-5 
aylıq dövrdə – 5, 1 yaşda – 5 dəfə qidalanmalıdırlar. Məktəb 
şagirdləri üçün – 4 dəfədən az olmayaraq (3 dəfə ailədə və 1 
dəfə məktəbdə) qida almalıdırlar. 
Qidalanma arasındakı dövr 4-6 saatdan artıq olmamalıdır. 
Uşaqlar üçün səhər yeməyi – günlük qidalanmanın 25%, 
məktəbdə – 20%, nahar 25%, axşam 20% təşkil etməlidir. 
Məktəbdəki qidanın tərkibində 15-30 q zülal, 15-20 q yağ, 80-
100 q karbohidratlar olmalıdır. 
Ət və balıq məhsullarını gündüz yeməklərinə daxil etmək, 
məqsədə uyğundur. Axşamlar meyvə və ya süd 
məhsullarından istifadə edilməsi məsləhətdir.