O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi metrologiya, standartlashtirish va sifatni boshqarish kasb-hunar kollejlari uchun o ‘quv q o ‘llanma Toshkent «ilm ziyo»


Ushbu atama kattalikning qiymatiga kiradigan birlik uchun



Yüklə 0,53 Mb.
səhifə44/162
tarix14.12.2023
ölçüsü0,53 Mb.
#178239
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   162
Ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi metrol-www.hozir.org

Ushbu atama kattalikning qiymatiga kiradigan birlik uchun
ko‘paytiruvchi sifatida ishlatiladi. Muayyan kattalikning birliklari
o ‘zaro o ‘lchamlari bilan farqlanishi mumkin. Masalan, metr, fut
va duym uzunlikning birliklari bo‘lib, quyidagicha o ‘lchamlarga
ega: 1 fut = 0,3048 m, 1 duym = 25,4 mm.
Kattalikning birligi ham kattalikning o ‘ziga o ‘xshash asosiy va
hosilaviy birliklarga bo‘linadi.
Kattalikning asosiy birligi deb, birliklar tizimidagi ixtiyoriy
ravishda tanlangan asosiy kattalikning birligiga aytiladi.
Bunga misol qilib, LMT kattaliklar tizimiga to‘g ‘ri kelgan MKS
birliklar tizimida metr, kilogramm, sekund kabi asosiy birliklarni
olishimiz mumkin.
Hosilaviy birlik deb, berilgan birliklar tizimining birliklaridan
tuzilgan, ta ’riflovchi tenglama asosida keltirib chiqariluvchi hosilaviy
kattalikning birligiga aytiladi.
Hosilaviy birlikka misol qilib, 1 m /s — xalqaro birliklar
tizimidagi tezlik birligini; 1 N = 1 k g m /s2 kuch birligini olishimiz
mumkin.
Xalqaro birliklar tizimi. 1960-yili o ‘lchov va og‘irliklarning
XI Bosh konferensiyasi Xalqaro birliklar tizimini qabul qilgan,
mamlakatimizda bu tizim SI (SI — Systeme international) xalqaro
tizimi deb yuritiladi. Keyingi bosh konferensiyalarda SI tizimiga
bir qator o ‘zgartirishlar kiritilgan bo‘lib, hozirgi holati va birliklarga
qo‘shimchalar va ko‘paytirgichlar haqidagi ma’lumotlar 2.1- va
2.2-jadvallarda keltirilgan.
Kattaliklarning birliklarini belgilash va yozish borasida standart-
lar asosida m e’yorlangan tartib va qoidalar mavjud. Bu qoidalar
va tartiblar O‘z DSt 8.012:2005 standartida atroflicha yoritilgan.

Yüklə 0,53 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   162




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin