O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi metrologiya, standartlashtirish va sifatni boshqarish kasb-hunar kollejlari uchun o ‘quv q o ‘llanma Toshkent «ilm ziyo»


quyidagi formuladan foydalanishimiz mumkin



Yüklə 0,53 Mb.
səhifə42/162
tarix14.12.2023
ölçüsü0,53 Mb.
#178239
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   162
Ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi metrol-www.hozir.org

quyidagi formuladan foydalanishimiz mumkin:
dim Q = LnM mTk...,
(2.6)
bunda: L, M, T, ... — mos ravishda asosiy kattaliklarning o ‘lcham-
liligi; n, m, k, ... — o ‘lchamlilikning daraja ko‘rsatkichi.
Har bir o ‘lchamlilikning daraja ko‘rsatkichi musbat yoki man-
fiy, butun yoki kasr songa yoxud nolga teng bo‘lishi mumkin.
Agar barcha daraja ko‘rsatkichlari nolga teng bo‘lsa, u holda
bunday kattalikni o‘lchamsiz kattalik deyiladi. Bu kattalik bir nom-
dagi kattaliklarning nisbati bilan aniqlanadigan nisbiy (masalan,
dielektrik o ‘tkazuvchanlik), logarifmik (masalan, elektr quvvati
va kuchlanishining logarifmik nisbati) bo‘lishi mumkin.
O‘lchamliliklarning nazariyasi, odatda, hosil qilingan ifoda (for-
mula)larni tezda tekshirish uchun juda qo‘l keladi. Ba’zan esa bu
tekshirish noma’lum bo‘lgan kattaliklarni topish imkonini beradi.
34





Kattaliklarning birliklari. Muayyan obyektni tavsiflovchi katta­
lik shu obyekt uchun xos bo‘lgan miqdor tavsifiga ega ekan, bu
kabi obyektlar o ‘zaro birgalikda ko‘rilayotganda faqat mana shu
miqdor tavsiflariga ko‘ra tafovutlanadi. Buning uchun esa solishti-
rilayotganda obyektlararo biror-bir asos bo‘lishi lozim. Bu asosga
solishtirish birligi deyiladi. Aynan mana shunday tavsiflash asos-
lariga kattalikning birligi deb nom berilgan.
Ko‘rilayotgan fizikaviy obyektning ixtiyoriy bir xossasining
miqdor tavsifi bo‘lib uning o ‘lchami xizmat qiladi. Lekin «uzunlik
o ‘lchami», «massa o ‘lchami», «sifat ko‘rsatkichining o ‘lchami»
degandan ko‘ra «uzunligi», «massasi», «sifat ko‘rsatkichi» kabi

Yüklə 0,53 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   162




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin