O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi metrologiya, standartlashtirish va sifatni boshqarish kasb-hunar kollejlari uchun o ‘quv q o ‘llanma Toshkent «ilm ziyo»

harflar bilan belgilanadi, masalan,
dim l = L; dim m = M; dim t = T.
(2.1)
Hosilaviy kattaliklarning o ‘lchamliligini aniqlashda quyidagi
qoidalarga amal qilish lozim:
1. 
Tenglamaning o ‘ng va chap tomonlarining o ‘lchamliligi mos
kelmasligi mumkin emas, chunki faqat bir xil xossalargina o ‘zaro
solishtirilishi mumkin. Bundan xulosa qilib aytadigan bo‘lsak, faqat
33

---

---

bir xil o ‘lchamlilikka ega bo‘lgan kattaliklarnigina algebraik qo‘-
shishimiz mumkin.
2. 
Olchamliliklarning algebrasi ko‘payuvchandir, ya’ni faqat-
gina ko‘paytirish amalidan iboratdir.
2.1. Bir nechta kattaliklar ko‘paytmasining o ‘lchamliligi ular
o ‘lchamliliklarining ko‘paytmasiga teng, ya’ni: A, B, C, Q katta-
liklarining qiymatlari orasidagi bog‘lanish Q = ABC ko‘rinishda
berilgan bo‘lsa, u holda
dim Q = (dim A)(dim B)(dim C).
(2.2)
2.2. Bir kattalikni boshqasiga bo‘lishdagi bo‘linmaning o ‘lcham-
liligi ular o ‘lchamliliklarining nisbatiga teng, ya’ni Q = A /B  bo‘l-
sa, u holda
dim Q = dim A/dim B.
(2.3)
2.3. Darajaga ko‘tarilgan ixtiyoriy kattalikning o ‘lchamliligi
uning o ‘lchamliligini shu darajaga oshirilganligiga tengdir, ya’ni
Q = A n bo‘lsa, u holda,
dim Q = dim A n.
(2.4)
Masalan, agar tezlik v = l/t bo‘lsa, u holda
dim v = dim l/dim t = L / T = L T -1.
(2.5)
Shunday qilib, hosilaviy kattalikning olchamUligini ifodalashda